DEVLET BAŞARISIZLIĞI ÜZERİNE...

 

“Hangi devlet kurumu erdem ve bilgeliğin hakim olduğu bir düzende  insanoğlunun mutluluğunu sağlayabilir? Bunu gerçekleştirebilmek için her tür devlet, mükemmel olmayan bir çaredir. Kötü bir devletin ortaya çıkaracağı vahim sonuçlar insanoğlunun yapabileceği kötülükleri yeterli ölçüde kontrol edemeyeceğinden kaynaklanır.”

Adam Smith

 

Adam Smith

 

 

"Devlet, mükemmel olmayan bir çaredir..." der Adam Smith... İktisat biliminin kurucusu olarak kabul ettiğimiz  Adam Smith, devletin ekonomiye müdahalesinin tehlikelerine ilk işaret eden fikir insanlarından birisidir..

 

Ülkemizde akademik ve entellektüel kesimlerde karma ekonomi, etatizm, devletçilik,  devlet müdahaleciliği görüşleri öylesine dal budak salmıştır ki bunu değiştirmek hiç de kolay olmamıştır.

1980'li yılların ortalarından bugüne muhtelif çalışmalarımda hep devlet müdahaleciliğini eleştirdim...  Devletin görev ve fonksiyonlarının ve aynı zamanda devletin güç ve yetkilerinin daraltılmasını savunan kitaplar yazdım, araştırmalar yaptım...

 

 

Devlet ne kadar gereklidir?

Geleneksel iktisat teorisi ve politikası piyasanın makro-ekonomik hedefleri gerçekleştirmede başarısız olabileceği durumlarda devlet müdahalelerinin veya kamusal regülasyonların kaçınılmaz olduğunu savunur. Acaba, piyasadaki etkinsizlikleri ve başarısızlıkları ortadan kaldırmak için devlet tarafından ekonomiye yapılan müdahaleler ve regülasyonlar bu defa başkaca etkinsizlikler ve başarısızlıklara yol açmaz mı? 

“Devlet gerekli midir?” sorusu  anarko-kapitalizmin ya da libertarian felsefenin ütopik bir sorusudur. Doğrusu ve olması gereken “devlet ne kadar gereklidir?” sorusudur...  İyi bir sosyal düzen, siyasal düzen ve ekonomik düzende bir arada barış, adalet, refah ve özgürlük içerisinde yaşayabilmek için devletin gerekli olup olmadığını değil, ne kadar gerekli olduğunu sorgulamalıyız... Bunun için de devlet müdahaleciliğinin nedenlerini ve sonuçlarını etraflıca tahlil etmeliyiz....

Coşkun Can Aktan neredeyse tüm akademik yaşamı boyunca 

devletin (bürokrasinin ) görev ve fonksiyonlarının , güç ve yetkilerinin sınırlandırılması üzerine kitaplar yazdı...

 

Bir ekonomide hangi mal ve hizmetlerin ne miktarda ve kimin için üretileceğine  karar verilmesi benimsenen ekonomik sistem ya da ekonomik düzen modeline göre değişir. Piyasa ekonomisinde hangi mal ve hizmetlerin, ne miktarda ve kimin için üretileceğine piyasanın başlıca iki aktörü olan alıcılar (tüketiciler)  ve satıcılar (üreticiler) kendileri karar verirler. Komuta ekonomilerinde ise sözkonusu kararlar devlet otoritesinin kararlarına tabiidir.

Piyasa ekonomisi, kendi tabii işleyişine bırakıldığında “mükemmel” sonuçlar ortaya çıkarmayabilir. Başka bir ifadeyle, piyasa ekonomisi “adalet”, “istikrar”, “tam istihdam”, “etkinlik”, “dış denge” gibi her ekonomi için ulaşılması arzu edilen optimal hedeflere ulaşılmasında başarılı olmayabilir. Neo-klasik iktisadın ortaya çıkışından günümüze değin iktisatçılar, piyasanın başarısız olduğu pek çok alanlar (kamusal mallar, dışsal faydalar ve maliyetler, eksik enformasyon, asimetrik bilgi, ahlaki riziko vs.)  tespit etmişlerdir. Denilebilir ki, çok uzun yıllar iktisat biliminde “piyasa başarısızlığı” adı verilen bir olgu genel olarak kabul görmüştür.

Geleneksel iktisat teorisi ve politikası piyasanın makro-ekonomik hedefleri gerçekleştirmede başarısız olabileceği durumlarda devlet müdahalelerinin veya kamusal regülasyonların kaçınılmaz olduğunu savunur. Acaba, piyasadaki etkinsizlikleri ve başarısızlıkları ortadan kaldırmak için devlet tarafından ekonomiye yapılan müdahaleler ve regülasyonlar bu defa başkaca etkinsizlikler ve başarısızlıklara yol açmaz mı? Keynezyen iktisat sonrası ortaya çıkan liberal iktisat okulları bu soru ve cevabı üzerine eğilmiş ve sonuçta “devletin başarısızlığı” (governmental failure) adı verilen bir iktisat teorisi ortaya çıkmıştır. Devletin başarısızlığı teorisi, piyasa başarısızlıklarını ortadan kaldırmaya yönelik devlet müdahalelerinin kaçınılmaz olarak bir çok ekonomik sorun (başarısızlık) ortaya çıkaracağını savunmaktadır.

 

Devlet başarısızlığı üzerine hazırladığımız bir  kitabımız EN AZ DEVLET, EN İYİ DEVLET başlığı ile yayınlanmıştır. Kitabın içeriğine ulaşmak için aşağıdaki kitap kapağını tıklayınız.