GÖRÜNMEZ EL ÜZERİNE

 

 

“Her birey, sahip olduğu sermayeyi en yüksek üretim sağlayacağı sanayiye yönlendirir, bunun bir sonucu olarak emek toplumun gelirinden alabileceği en yüksek payı alır. Birey , bunu yaparken , ne toplumun çıkarını artırmayı amaçlar, ne de bunu ne ölçüde yaptığını bilir. Birey, sadece kendi özel çıkarını gözetir ve bu amacını gerçekleştirirken görünmez bir el onun hiç düşünmediği başka amaçlara da hizmet etmesini sağlar. Birey kendi çıkarını gözeterek toplumun çıkarına hizmet etmiş olur ve bireyin bu hizmeti eğer topluma hizmet etmeyi amaçlamış olsaydı yapacağı hizmetten ve katkıdan daha fazla olur.”

Adam Smith

 

 

 “Akşam yemeğimizi kasap, biracı veya fırıncının iyilikseverliğine değil, fakat onların şahsi çıkarlarına borçluyuz. Biz onların insani duygularına değil, kendi çıkarımıza bakarız. Ancak onlarla konuşurken, kendi çıkarlarımızdan değil, onların sağlayacağı çıkarlardan ve avantajlardan söz ederiz. Dilencilerden başka hiçbir kimse başkalarının merhamet duygularına daha çok güvenme yolunu seçmez. Hatta dilenciler bile tamamen bu tür bir duyguya sahip değildirler.”

Adam Smith

 

 

***

 

  

Serbest piyasa ekonomisi, “çıkarcılık”, “bencillik”, “egoistlik” temellerine dayalı bir iktisadi sistem olarak görülmemelidir.

 

Bireyin kendi çıkarını gözeten bir ekonomik insan olması onun topluma faydalı olamayacağı anlamına gelmez. Aksine birey kendi özel çıkarları peşinde koşarken bir “görünmez el” yardımıyla topluma da fayda sağlar.

 

İnsan doğası itibariyle kendi çıkarını ve yararını düşünen, külfetlerden ve maliyetlerden mümkün olduğu ölçüde kaçınan bir varlıktır. Liberal ekonomik düzende, “devletin ve ülkenin menfaati”, “toplumun yararı”, “toplumun iyiliği ve refahı” gibi kavramlar özgür bireylerin özel yararları ve menfaatleri açısından değerlendirilir.

 

***

 

“Zeus, rasyonel hayvanın doğasını öyle yarattı ki, bunlardan topluma bir hizmet ve katkı sağlamayanlar, kendileri için de iyi bir şey elde edemediler. Bu şu anlama gelmektedir; her şeyi kendi çıkarı ve yararına yapmak anti-sosyal değildir.”

 Epiktetus

 

“İnsanlar önce kendi mutluluklarını tatmin ederek, başkalarının mutluluklarının sağlanmasına hizmet edebilirler.”

John Stuart Mill

 

“İnsanlar, bireysel çıkarlarının peşinde koşarlarken, tanımadıkları ve bilmedikleri başka kimselerin ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olurlar.” 

Friedrich A. von Hayek

 

“Hiç kimse bir köpeğin başka bir köpekle adil bir kemik değiş-tokuşu yaptığını görmemiştir. Aynı şekilde, hiç kimse bir hayvanın başka bir hayvana hareketlerle ya da kendi doğal sesiyle, ‘bu benim, o senin’; ‘sendekine karşılık kendiminkini sana vermek istiyorum’ dediğini görmemiştir. Bir hayvan bir insandan ya da başka bir hayvandan bir şey almak istediğinde, o insanın ya da hayvanın yardım etmesini sağlamak için onu kandırmaktan başka yol bilmez. Köpek yavrusu anasına yaltaklanır, yemek yiyen efendisinin onu da görmesini isteyen spanyel  bin türlü şaklabanlıkla dikkat çekmeye çalışır. Bazen insanın da kendi hemcinslerine karşı aynı oyunlara başvurduğu olur, istediğini yaptırmak için başka bir yolu kalmayınca türlü yaltaklanmalar, alçaltıcı hareketlerle karşısındakini yumuşatmaya çalışır.”

Adam Smith