HAYATA VEDA: ÖLÜM
Güzel teyzemle sohbet ediyoruz... 2016 yılı.. Kocasının öldüğünün hemen ertesindeki günlerde....
Sürekli “LA İLAHE İLLALLAH, LA İLAHE İLLALLAH” diyor...
Ölmeden önce kelime-i şehadet ve kelime-i tevhid getirmenin önemini anlatıyor bana..
"Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve resulühü"
"La İlahe İllallah, Muhammedün Resulullah"
ve sonra tevbe-i yeis in anlamından söz ediyor... Son nefeste bile bir müslümanın tevbe edince günahlarının kabul edileceğini söylüyor güzel teyzem...
" Estağfirûllâhe'l-azim ellezi lâ ilâhe illâ hu, el-Hayye'l-Kâyyûm ve etûbü ileyh."
_ "Müslüman olmazsa ne olacak..." diye soruyorum teyzeme, biraz sohbete renk katmak ve sohbeti kızıştırmak için!
Sohbetimiz uzuyor, devam ediyor...
Annem ve teyzem: 1960 yılların başları... (Annem sağ tarafta..)
Annem ve teyzem: 2016... (Annem sağ tarafta..)
***
Kelime-i Şehadet...
Kelime-i Tevhid...
Tevbe-i Yeis...
Her nasıl inanıyorsanız öyle veda edin bu hayata!
Tanrı'nıza hangi sözle veda etmek istiyorsanız o sözlerle veda edin!
Hindu, Jain, Sikh, Zerdüşt, Bahai, Hiristiyan ya da Musevi...
Son nefesinizde Tanrı'nıza istediğiniz gibi veda edin!
***
Ama ölecekseniz, -ki ölecekseniz!...
"ölüler kitabı"nda yazılan mısraları hak ederek öl!...
Ölmeden önce Ölüler Kitabı'ndaki gibi yaşa... ve sonra bu hayata huzur içinde veda et!...
ÖLÜLER KİTABI
“Hiç kimseye kötülük etmedim.
Yakınlarımı bahtsızlığa sürüklemedim.
Gerçek evinde alçaklık etmedim.
Kimseyi gücünün dışında çalıştırmadım.
Benim yüzümden kimse korku duymadı,
yoksulluk ve acı çekmedi, bahtsız olmadı.
Tanrıların kötü gördükleri şeyleri hiç bir zaman yapmadım.
Kölelere kötü muamele etmedim ve ettirmedim.
Kimseyi aç bırakmadım.
Kimseye göz yaşı döktürmedim.
Kimseyi öldürmedim ve kimsenin
kahpece öldürülmesini emretmedim.
Kimseye yalan söylemedim.
Hiç bir utandırıcı davranışta bulunmadım.
Zina etmedim.
Yiyecekleri pahalı ve eksik satmadım.
Terazinin dirhemi üzerine hiç bir zaman elimi bastırmadım.
Teraziyle tartarken hiç bir zaman hile yapmadım.
Süt çocuklarının ağızlarından sütü uzaklaştırmadım.
Hayvanları çalmadım.
Tanrının kuşlarını avlamadım.
Ölmüş balığı tutmadım.
Hiç bir arkın suyunu başka yöne çevirmedim.
Ben temizim, temizim, temizim...”
Eski Mısır Yazıtları'ndan
***
Ölümden korkma ey İnsan!.. Ölüme hazır ol!.. Ölümü karşılamaya hazır ol!...
"Ölüm için ihtiyat gerekir. Akıbeti, hasrı görenler için de zevk u safa.
Ölümü Yûsuf gibi gören, canını feda eder. Kurt gibi görense, doğru yoldan ayrılır.
Ölüm, herkese kendi rengindedir. Saf ayna iyiyi de kötüyü de gösterir.
Güzel yüz aynada güzeldir, çirkin yüz de çirkin.
Sen ölümden korkup kaçıyorsun. Bil ki seni asıl kendi çirkinliğin korkutmada.
Gördüğün kendi çirkin yüzün, ölümün yüzü değil. Canın o suretten ürktü.
İyi de, kötü de senden yetişmiştir. Çirkin de, güzel de kendi elinle kazandığındır."
Mevlana
Başkaları ne götürdü ki, sen götürebilesin ey doymak bilmez insan!... Hepsi 10 metre kefen bezi değil mi!...
Ölüm, ağrıların-sancıların dinmesi, yok olmasıdır... "Allah'ım bir avuç toprak ver..." diye feryat etmeden önce ölümün zamanında ve tadında güzel olduğunu unutma!... Hem geç olsun, hem de güç olmasın diye dua etme!... Ölüme her zaman hazır ol!...
***
Ölüm, bu dünyadaki en yalın gerçek....
Emanet edilmiş bedenini asla kirletme...
"Yaşam insana verilmemiş, kiralanmıştır."
Publilius Syrus
"Ölür ise ten ölür, canlar ötesi değil."
Yunus Emre
"Dünyayı size bırakıp gidenler gibi, siz de başkalarına bırakıp gidin."
Montaigne
Yaşama onurlu ve şerefli bir insan olarak veda et!...
"Onurlu bir ölüm, onursuz bir yaşamdan iyidir."
Tacitus
Onur ve şeref gömleğini giyerek ölüme hazırlan!...
Bu balçık dünyanın safahat ve gösterişinden uzak dur!...
Ölürken de sadelik ve basitlik vasiyetin olsun!...
"Cenaze alaylarının safahat ve gösterişi,
ölülere saygıdan çok dirilerin benlik hırsı ile ilgilidir."
La Rochefoucauld
Bedenin yok olduğunda ruhun bir lotus çiçeği gibi açsın!.. Ölüme böyle hazırlan!...
"Ve bir adam şöyle dedi: "Bize kendini bilişden bahset."
Ve o cevap verdi:
"Kalbiniz gecelerin ve gündüzlerin sırrını sessizce bilir.
Ancak kulaklarınız, kalbinizin bilgisini işitmek için deli olur.Düşüncelerinizde daima bildiğinizi, kelimelerde de bileceksiniz.
Rüyalarınızın çıplak bedenine parmaklarınızla dokunabileceksiniz.Ve böyle de olması gerekir.
Ruhunuzun saklı kaynağı yükselmeli
ve çağıldayarak denize doğru koşmalı;
Ve o zaman, sonsuz derinliğinizin hazineleri
gözlerinizin önüne serilecektir.Ancak bilinmeyen hazinenizi tartmak için tartı aramayın;
Ve bilginizin derinliğini değnekle
veya iskandil ipiyle ölçmeye kalkmayın.Çünkü kişi, ölçüsüz ve sınırsız bir deniz gibidir.
'Tek doğruyu buldum' değil, 'Bir doğruyu buldum' deyin.'Ruha giden yolu buldum' değil,
'Kendi yolumda yürürken ruhu buldum' deyin.Çünkü ruh, her yolda yürür.
Ruh ne bir çizgi üzerinde yürür;
ne de bir kamış gibi dümdüz büyür.
Ruh, sayısız taç yaprakları olan
bir lotus çiçeği gibi açılır."Khalil Gibran
Ölümden korkma ey İnsan!..
Ölüm, bu dünyadaki en yalın gerçek....
"Ölüm bu, ne hükümdar tanır ne soytarı herkesi aynı iştahla yutar."
Victor Hugo
Erdemli bir insan olarak yaşa ve ölürken de erdemli bir insan olarak veda et bu yaşama!...
Başkalarını incitmeden, başkalarının hakkını gasp etmeden, zulüm etmeden, haksızlık etmeden...
Değerlere sahip olarak ve katma değerler yaratarak...
"Olgun bir meyve gibi öl, ölürken seni taşıyan ağaca teşekkür et."
Epiktetos
Bilgi, liyakat, erdem, etik, adalet, özgürlük, barış gibi değerlere sahip çıkarak, koruyarak, geliştirerek...
Değerlere sahip olmak ve değerler yaratmak!... İnsanı değerli kılan başka ne olabilir ki!...
"Siz, ölümün sırrını öğrenmek istiyorsunuz.
Fakat onu hayatın kalbinde aramadıkça bulmaya imkan mı var?
Gözlerini yalnız karanlıkta açabilen ve gündüzün kör olan baykuş,aydınlığın sırrını keşfedemez.
Onun için ölüm ruhunun hakikatini kavramak isterseniz kalbinizi, hayat gövdesine açınız.
Çünkü hayat ile ölüm birdir. Nasıl ki nehir ile deniz birdir."Khalil Gibran
"Yaşamayı ölüm kaygısıyla, ölümü de yaşama kaygısıyla bulandırıyoruz...Yaşamasını bilmemişsek bize ölmesini öğretmek yersizdir... Bana sorsanız, ölüm yaşamın ucudur, sonu, bitimidir, ama konusu değil."
Montaigne
***
Bir geldi mi derin ölüm uykusu,
Biter bu dünyanın dedikodusu.
Ölenden bir haber bekler insanlar:
Ne söylesin? Bilmez ki ne olduğunu!
Ömer Hayyam
***
***
Ölüm Üzerine
Michael De Montaigne
Mademki ölümün ününe geçilemez, ne zaman gelirse gelsin Sokrates’e: Otuz Zalimler seni ölüme mahkum ettiler, dedikleri zaman: Doğa da onları! demiş.
Bütün
dertlerin bittiği yere gideceğiz diye dertlenmek ne budalalık!Nasıl
doğuşumuz bizim için her şeyin doğuşu olduysa, ölümümüz de her şeyin ölümü
olacak Öyle ise, yüz yıl daha yaşamayacağız diye ağlamak, yüz yıl önce
yaşamadığımıza ağlamak kadar deliliktir Ölüm başka bir hayatın kaynağıdır Bu
hayata gelirken de ağladık, eziyet çektik; bu hayata da eski şeklimizden
soyunarak girdik
Başımıza bir kez gelen şey büyük bir dert sayılamaz Bir anda olup biten bir
şey için bu kadar zaman korku çekmek akıl karı mıdır? Ölüm uzun ömürle kısa
ömür arasındaki ayrımı kaldırır çünkü yaşamayanlar için zamanın uzunu kısası
yoktur Aristo, Hypanis ırmağının suları üstünde bir tek gün yaşayan küçük
hayvanlar bulunduğunu söyler Bu hayvanlardan, sabahın saat sekizinde ölen
genç, akşamın beşinde ölen yaşlı ölmüş sayılır Bu kadarcık bir ömrün
bahtlısını, bahtsızını hesaplamak hangimize gülünç gelmez? Ama, sonsuzluğun
yanında, dağların, ırmakların, yıldızların, ağaçların, hatta bazı
hayvanların ömrü yanında bizim hayatımızın uzunu, kısası da o kadar
gülünçtür Doğa bunu böyle istiyor Bize diyor ki: «Bu dünyaya nasıl
geldiyseniz, öylece çıkıp gidin Ölümden hayata geçerken duymadığımız
kaygıyı, hayattan ölüme geçerken de duymayın Ölümünüz varlık düzeninin,
dünya hayatının koşullarından biridir.
Inter se mortales mutua viviunt
Et quasi
oursores vitae lampada tradunt (Lucretius)
İnsanlar yaşatarak yaşar birbirini
Ve hayat
meşalesini, birbirine devreder koşucular gibi
Hayat
bir işinize yaramadıysa, boşu boşuna geçtiyse, onu yitirmekten ne
korkuyorsunuz? Daha yaşayıp da ne yapacaksınız?
Sizin hatırınız için evrenin bu güzel düzenini değiştirecek değilim ya?
Ölmek, yaratılışınızın koşuludur ölüm sizin mayanızdadır: Ondan kaçmak,
kendi kendinizden kaçmaktır Sizin bu tadını çıkardığınız varlıkta hayat
kadar ölümün de yeri vardır Dünyaya geldiğiniz gün bir yandan yaşamaya, bir
yandan ölmeye başlarsınız.
Prima, Quae vkam dedit, hora carpsit (Seneka)
Bize verdiği hayatı kemirmeye başlar ilk saatimiz
Nascentes morimur, finisque ab origine pendet (Manllius)
Doğumla ölüm başlar son günümüz ilkinin sonucudur:
Yaşadığımız her an, hayattan eksilmiş, harcanmış bir andır Ömrünüzün her
günkü işi, ölüm evini kurmaktır Hayatın içinde iken ölümün de içindesiniz;
çünkü hayattan çıkınca ölümden de çıkmış oluyorsunuz Ya da şöyle diyelim,
isterseniz: Hayattan sonra ölümdesiniz; ama hayatta iken ölmektesiniz
Ölümün, ölmekte olana ettiği ise, ölmüş olana ettiğinden daha acı, daha
derin, daha can yakıcıdır.
Hayattan edeceğiniz karı ettiyseniz, doya doya yaşadıysanız, güle güle gidin
Cur non ut plenus vitae conviva recedis?
Cur
amplius addere quaeris
Rursum
quod pereat male, et ingratum occidat omne (Lucretius)
Niçin
hayat sofrasında, karnı doymuş bir çağrılı gibi kalkıp gidemiyorsun?
Niçin günlerine, yine sefalet içinde yaşanacak; yine boşuna geçip gidecek
başka günler katmak istiyorsun?
Hayat kendiliğinden ne iyi, ne kötüdür: Ona iyiliği, kötülüğü katan sizsiniz. Bir gün yaşadıysanız, her şeyi görmüş sayılırsınız Bir gün bütün günlerin eşidir Başka bir gündüz, başka bir gece yok ki Atalarınızın gördüğü, torunlarınızın göreceği hep bu güneş, bu ay, bu yıldızlar, bu düzendir.
Non alium videre patres:
Aliumve
nepotes Aspicient (Lucretius)
Babalarınız başka türlüsünü görmedi
Torunlarınız başka türlüsünü görmeyecek
Benim komedyam, bütün perdeleri ve sahneleriyle, nihayet bir yılda oynanır, biter Dört mevsiminin nasıl geçtiğine bir bakarsanız, dünyanın çocukluğunu, gençliğini, olgunluğunu ve yaşlılığını onlarda görürsünüz Dünyanın oyunu bu kadardır Mevsimler bitti mi, yeniden başlamaktan başka bir marifet gösteremez Bu hep böyle gelmiş, böyle gidecek.
Versamur ibidem atque insumus usque (Lucretius)
İnsan kendini saran çemberin içinde döner durur
Atque in se sua per vestigia volvitur annus (Virgilius)
Yıl hep kendi izleri üstünde dolanır
Dünyayı size bırakıp gidenler gibi, siz de başkalarına bırakıp gidin Hep eşit oluşunuz benim adaletimin esasıdır Herkesin bağlı olduğu koşullara bağlı olmaktan kim yerinebilir? Hem sonra, ne kadar yaşarsanız yaşayın, ölümde geçireceğiniz zamanı değiştiremezsiniz: Ölümden ötesi hep birdir Beşikte iken ölseydiniz, o korktuğunuz mezarın içinde yine o kadar zaman kalacaktınız.
Licet, quod vis vivendo vincere secla,
Mors
aeterna tamen nihlominus illa manebit (Lucretius)
Kaç yüzyıl yaşarsanız yaşayın,
Ölüm yine
sonsuz olacaktır
Zaten ben sizi öyle bir hale koyacağım ki, artık hiçbir acı duymayacaksınız
In vera nescis nullum fore morto alium te
Qui possit
vivus tibi te i;agere peremptum, stansque jacentem (Lucretius)
Bilmiyor musunuz ki; öldükten sonra başka bir benliğiniz sağ kalıp sizin ölümünüze yanmayacak, ölünüzün başucunda durup ağlamayacak?
Bu doymadığınız hayatı artık aramaz olacaksınız:
Nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit
Nec
desiderium nostri nos afficit ullum (Lucretius)
O zaman ne hayatı ararız; ne de kendimizi;
Varlığımızdan hiçbir şeye özlemimiz kalmaz
Hiçten daha az bir şey olsaydı, ölüm hiçten daha az korkulacak bir şeydir denebilirdi:
Mufto mortem minus ad nos esse putandum
Si minus
esse potest quam quod nihil esse videmus (Lucretius)
Ölüm size ne sağken kötülük eder, ne ölüyken; sağken etmez, çünkü hayattasınız; ölüyken etmez, çünkü hayatta değilsiniz
Hiç kimse yaşamından önce ölmüş sayılmaz; çünkü sizden arta kalan zaman da, sizden önceki zaman gibi sizin değildir: Ondan da bir şey yitirmiş olmuyorsunuz.
Respice enim quam nil ad nos ante acta vetutas
Temporis
aeterni fuerit (Lucretius)
Bizden önce geçmiş zamanları düşün
Bizim için
onlar yokmuş gibidir
Hayatınız nerede biterse, orada tamam olmuştur Hayatın değeri uzun yaşanmasında değil, iyi yaşanmasındadır: Öyle uzun yaşamışlar var ki, pek az yaşamışlardır Şunu anlamakta geç kalmayın: Doya doya yaşamak yılların çokluğuna değil, sizin gücünüze bağlıdır Her gün gittiğiniz yere hiçbir gün varmayacağınızı mı sanıyorsunuz? Avunabilmek için eş dost istiyorsanız, herkes de sizin gittiğiniz yere gitmiyor mu?
Omnia te vita perfuncta sequentur (Lucretius)
Ömrün bitince, her şey de seninle yok olacak
Herkes aynı akışın içinde sürüklenmiyor mu? Sizinle birlikte yaşlanmayan bir şey var mı? Sizin öldüğünüz anda binlerce insan, binlerce hayvan, binlerce başka varlık daha ölmüyor mu?
Madem geri dönemezsiniz, niçin kaçınıyorsunuz? Birçok insanların ölmekle, dertlerinden kurtulduğunu görmüşsünüzdür ama kimsenin ölmekle daha kötü olduğunu gördünüz mü? Kendi görmediğiniz, başkasından da duymadığınız bir şeye kötü demek ne büyük saflık! Niçin benden ve kaderken yakınıyorsunuz? Size kötülük mü ediyorum ben? Siz mi beni yöneteceksiniz, ben mi sizi? Öldüğünüz zaman yaşınızı doldurmamış da olsanız, hayatınızı doldurmuş oluyorsunuz İnsanın küçüğü de büyüğü gibi bir insandır İnsanların ne kendileri ne de hayatları arşınla ölçülemez Khiron, babası Saturnus’tan, zaman ve süre tanrısından, ölümsüzlüğün koşullarını öğrenince ölümsüz olmak istememiş Sonsuz bir hayatın ne çekilmez olacağını bir düşünün.
Ölüm
olmasaydı sizi ondan yoksun ettim diye bana lanet edecektiniz Hayatınıza,
mahsus biraz acılık kattım; ne hayattan ne de ölümden kaçmaksızın benim
istediğim bir ölçüyle yaşayabilmeniz için hayata ve ölüme tatlı ile acı
arasında bir kıvam verdim
İlk bilgeniz olan Thales’e, yaşamakla ölmenin bir olduğunu öğrettim Birisi
ona: Madem yaşamak boş niçin ölmüyorsun? diye sormuş, o da: İkisi bir de
onun için, diye cevap vermiş.
Su, hava, toprak, ateş ve benim bu yapımın diğer bütün öğeleri hem yaşamanıza hem ölmenize yol açarlar Son gününüzden niçin bu kadar korkuyorsunuz? O gün, sizi öldürmede öteki günlerinizden daha fazla bir iş görmüyor ki! Yorgunluğu yapan son adım değildir son adımda yorgunluk yalnızca ortaya çıkar Bütün günler ölüme gider son gün varır»
İşte doğa anamızın bize verdiği güzel öğütler Çok kez düşünmüşümdür: Acaba niçin savaşlarda kendi ölümümüz de, başkalarının ölümü de bize evlerimizdeki ölümden çok daha az korkunç gelir? Öyle olmasaydı ordu hekimlerle, ağlayıp sızlayanlarla dolardı Acaba niçin ölüm her yerde aynı olduğu halde köylüler ve yoksul insanlar ona çok daha metin bir ruhla katlanırlar? Ben öyle sanıyorum ki bizi korkutan ölümden çok bizim, cenaze alaylarıyla, asık suratlarla ölüme verdiğimiz korkunç durumdur Çocuklar sevdiklerini bile maske takmış görünce, korkarlar Biz de öyle İnsanların ve her şeyin yüzünden maskeyi çıkarıp atmalıyız (Kitap 1, bölüm XX)
Michael De MONTAIGNE