OYUNUN KURALLARI VE OYUNCULAR...
insan mı ? sistem mi ?
“İyi oyunlar, iyi oyunculardan ziyade iyi kurallara bağlıdır.
En başta kuralların nedenini anlarsak, o takdirde kimin iyi oyuncu olduğu ya da iyi oyuncu olmadığını tespit etmekten daha önemli olan kurallar bütünü üzerinde anlaşmak daima daha kolay olur.”
James M. Buchanan
İyi bir oyun için iyi oyunculardan ziyade iyi kurallar gereklidir...
Hangisi daha önemlidir?
Her zaman ve her zaman iyi kuralların (sistem) çok daha önemli olduğunu düşündüm...
İyi oyuncular olmadan iyi bir oyun seyredilebilir mi? İyi bir oyun oynanabilir mi?
Şüphesiz hayır?
Fakat oynadığımız sadece bir futbol maçı değildir?
Bir toplumsal oyundan ve toplumsal düzenden söz ediyoruz....
Öncelikle ve öncelikle iyi bir sosyal düzen için iyi kurallar ve kurumlar oluşturmamız gereklidir...
Eşzamanlı olarak "iyi oyuncular" (insan) yetiştirmeliyiz...
İçinde ahlak ve vicdan yasaları olan bireyler yetiştirmeliyiz...
Evet, içinde Allah korkusu olan bireyler yetiştirmeliyiz, ama dinin, tek başına iy bir insan yetiştirmenin anahtarı olamayacağını da aklımızda tutmalıyız...
Bir kitabı olmayan fakat içindeki ahlak ve vicdan yasaları ile doğru ve erdem üzerinde olan bireyler olabileceğini unutmayalım....
“Pek çok din vardır; fakat sadece bir tek ahlak vardır.”
John Ruskin
Ne olursa olsun, ister dindar olsun ister ateist olsun tek başına insana hiç bir zaman güvenemeyiz...
“Eğer iyi olmayı istiyorsan, önce kötü olduğunu düşün.”
Epictetus
İnsanlar melek değildir!...
"Devlet insan tabiatının bütün özellikleri ile yansımasından başka bir şey değil midir? eğer, insanlar melek olsalardı, o zaman devlete gerek olmazdı. Eğer melekler insanları yönetselerdi, o zaman da devleti kontrol etmeye ve sınırlamalar getirmeye gerek olmazdı."
James Madison
“Tanrılardan oluşan bir halk mevcut olsaydı, kendini demokratik olarak yönetebilirdi.”
Jean Jacques Rousseau
Özetle, insan; doğası, fıtratı, yaradılışı itibariyle her zaman güvenilir değildir. İnsan böyle yaratılmamıştır...
Ne din, ne de eğitim tek başına insanı mükemmel-ideal bir insan haline getiremez...
ve sonuç olarak; iyi bir oyun için iyi oyunculardan ziyade iyi bir oyunun kurallarını inşa etmek için uğraşmalıyız öncelikle... öncelikle...
Tekrar etmek gerekirse:
İyi bir oyun, iyi oyunculardan ziyade öncelikle iyi kurallara dayalıdır. Oyuncuların doğalarında kök salmış hırslarına, tutkularına ve çıkarlarına gem vuracak olan ve toplumsal oyunun karşılıklı menfaate dayalı olarak işbirliği içerisinde sürdürülmesine imkan sağlayacak olan, kurallar ve kurumlardır.
***
Can Aktan tarafından kurallar ve kurumlar üzerine yazılan kitaplardan seçmeler...
Can Aktan kuralların ve kurumların önemini anlatmak amacına yönelik
Hukuk ve İktisat Forum'ları düzenlemektedir. tıklayınız.
***
Kurallar, toplumsal yaşamda insanların ve organizasyonların davranış ve eylemlerine rehberlik eden, izin veren ve aynı zamanda sınırlayan formel ve informel ilkeler ve normlardır.
Kurumlar ise insanların bir zaman süreci içerisinde gösterdikleri davranışların, alışkanlıkların, geleneklerin, değerler ve inançlarının toplamını ifade eder.
Kuralların ve kurumların evrimi medeniyete doğru bir yolculuktur. Sosyal düzenin ve bu çerçevede ekonomik ve siyasal düzenin varlığı ve istikrarlı biçimde sürdürülebilirliği kurallar ve kurumlara bağlıdır.
İyi bir oyun, iyi oyunculardan ziyade öncelikle iyi kurallara dayalıdır. Oyuncuların doğalarında kök salmış hırslarına, tutkularına ve çıkarlarına gem vuracak olan ve toplumsal oyunun karşılıklı menfaate dayalı olarak işbirliği içerisinde sürdürülmesine imkan sağlayacak olan, kurallar ve kurumlardır.
Çoğunlukla kendiliğinden oluşan ve ancak çok uzun bir zaman süreci içerisinde ani değişimlere konu olmaksızın evrimsel bir gelişme gösteren kurallar ve kurumların önemini acaba yeterince kavramış bulunuyor muyuz?