RASYONEL İRRASYONELİTE
Akıl sahibi insanlar neden doğru seçimler yapmazlar?
"Delilik şüphesiz aptallıktan daha iyidir, delilik var olmuş bir zekanın yok oluşudur. Aptallık ise var olmamış bir zekanın var olmamaya devam edişidir!"
Albert Einstein
Akıl sahibi bir insan doğru bir seçim yapar değil mi!
Tereddütsüz evet!
Pazarcı domatesleri seçmemize izin verdiği sürece hangi aptal ya da ahmak çürük domatesleri seçer ki!...
Hiç kimse ! …
O zaman bu basit örnekten hareketle akıl sahibi bir insan doğru bir seçim diyebiliriz…
Ama durum hiç de o kadar basit bir analiz değil…
***
Eğer akıl sahibi bir insan bilgisizlikle bir seçim yaparsa bu duruma “rasyonel cehalet” ya da “rasyonel bilgisizlik” ile yapılan seçim denir… Adam aptal değil, akıl sahibi bir insan ama cahil olduğu için doğru seçimde bulun(a)mıyor!….
Durum cehalet ise bir dereceye kadar hoş görülebilir…
Ama asıl vahim olan şu… Akıl sahibi, zeka sahibi, iyi eğitim sahibi , hatta ve hatta yüksek akademik ünvanlara sahip olan kişilerin cehaletle ilgili bir sorunları olmamasına rağmen neden aptalca seçimler yapıyorlar!… Bu ikinci durumun adı ise “rasyonel irrasyonelite”..
***
Peki bu akıllı denen insanlar neden akılsız seçimler yaparlar?
Akıl sahibi bir insan doğru bir seçim yapar değil mi!
Ama bakıyorsunuz bırakınız eğitimsiz ya da cahil insanları en yüksek derecede eğitim almış zeka sahibi kişiler aptalca seçimler yapıyorlar? Neden?
Nedenini açıklamadan önce…
Bu aptal seçim yapanları tanıyalım…
Kendi mesleğimden örnekler vermeye çalışacağım…
LİSANS ÖĞRENCİLERİ İLE İLGİLİ GÖZLEMLERİM
1. Zorunlu dersler dışında seçimlik dersler olduğunda öğrenciler ekseriyetle kolay geçecekleri dersi tercih ediyorlar. Matematiksel derslerden seçimlik olanlar varsa bunları tercih etmiyorlar. Yabancı dil ya da yabancı dilde seçimlik bir ders varsa bunu da tercih etmiyorlar.
2. Bilgi ve liyakat sahibi bir hoca eğer sınavlar yönünden öğrencileri biraz sıkıştırıyorsa öğrenciler O hocanın derslerini seçmiyorlar. Öğrenciler bile bile bir şey öğrenmeyecekleri gır-gır, şamata kolay geçecekleri bir hocanın dersini seçiyorlar…
YÜKSEK LİSANS VE DOKTORA ÖĞRENCİLERİ İLE İLGİLİ GÖZLEMLERİM
1. Seçimlik ders var ise öncelikle en kolay geçebilecekleri hocayı seçiyorlar. Karşılarında saygın ve değerli bir bilim adamı olması önemli değil, onlar için kendisini zora sokmayacak vasat bir hocanın vereceği dersini seçmek daha rasyonel …
2. Tez danışmanlığı gündeme geldiğinde de “ya şu hoca danışmanım olursa ondan çok şey öğrenirim ve iyi bir tez yazarım” diye düşünmüyorlar… İrrasyoneliteyi seçiyorlar ve vasat bir hoca ile 4-5 yılını geçirip vasat bir tez ile doktora ünvanını alıyorlar…
ÖĞRETİM ÜYELERİNİN ASİSTAN SEÇİMİ İLE İLGİLİ GÖZLEMLERİM
1. Vasat bir öğretim üyesi de nitelikli bir öğretim üyesi de genel olarak kendisine hizmet edecek, itaat ve saygıda kusur etmeyecek bir kişiyi seçme eğilimindedir.
2. Vasat bir öğretim üyesi ile nitelikli bir öğretim üyesi arasında seçim yönünden temel fark şudur. Vasat bir öğretim üyesi hiçbir zaman üstün bir zeka sahibi, akıllı, nitelikli ve kişilik sahibi birisini asistan seçme eğiliminde değildir. Buna karşın, nitelikli bir öğretim üyesi liyakat ilkesini en başa yerleştirmeyi tercih etmektedir.
ÖĞRETİM ÜYELERİNİN DEKAN ya da REKTÖR SEÇİMİ İLE İLGİLİ GÖZLEMLERİM
1. Doçent ve profesör olmuş akademisyenler dekan seçimleri gündeme geldiğinde mesleğinde büyük başarılara imza atmış, ilkeleri ve değerleri olan bir adayı katiyen dekan seçmiyorlar!.. Böyle bir eğilim göstermiyorlar… Oy kullanacak yüksek eğitimli seçmenler, kendilerini okula gelip-gitmekte zora sokmayacak, sıkıştırmayacak, denetim ve kontrol yapmayacak bir adayı seçme eğiliminde olacaklardır…
Benim kendi mesleğimde yaptığım gözlemlerim bunlardır…
Rasyonel irrasyonelite…
Yani akıllı-zeki insanların rasyonel seçim yapacakları yerde bilgiye, liyakate değer vermeyen seçimler yapması…
Siz de kendi mesleğinizden bu duruma ilişkin örnekler bulunuz!...