MEVCUT SİSTEMDE YARDIMCI DOÇENTLİK ATAMALARINDAKİ USUL

(Üniversitelere Yakışmayan Uygulamalar!...)

Prof.Dr.Coşkun Can Aktan

 “...büyük insanlar,

tükenişin olduğu yerde değil,

bereketin olduğu yerde bulunurlar.

Çiçeğin değil,

meyvenin olduğu yerde bulunurlar.”

Lao Tzu[i]

“Filiz vermeyen tomurcuklar,

meyve vermeyen filizler vardır.”

Kongüçyüs[ii]

“Boş bırakılmış topraklar, gübreli ve bereketli iseler, yüz bin çeşit otlarla dolar. Yararlı olabilmeleri için onlara kazma vuruyor, işe yarar tohumlar ekiyoruz.”

Montaigne[iii]

Bir bilim insanı olarak üzülerek ve utanarak söylemeliyim ki, bugün mevcut sistemde yardımcı doçentlik atamalarındaki usul “ideal üniversite” düşüncesine hiç mi hiç yakışmıyor!...

Mevcut sistemde yardımcı doçent atamaları kabaca şu şekilde yapılmaktadır:[iv]

Yardımcı doçentlik kadrosu bölüm ve dekanlıkların isteği üzerine rektörlükler tarafından ilan ediliyor. Kadro ilanları genel olarak önceden o kadroya atanması düşünülen  kişi için yapılıyor.  Dekanlıklar, formalite gereği atamayı onaylayacak jüri tayin ediyor. Jüri üyelerinin birisinin başka bir üniversiteden olması şartı da kılıfına uyduruluyor. Tanıdık-bildik bir öğretim üyesi jüri üyesi olarak atanıyor. Bazı üniversitelerde neredeyse teamül haline gelmiş bir ilginç uygulama da yapıldığı görülüyor. Kadroya başvuran aday üstelik raporu da hazır yazarak jüri üyesini ziyaret ediyor ve formalite imza işleminden sonra jüri üyesinin raporunu elden fakültesine teslim ediyor...

Maalesef mevcut sistemde kuralların objektif olarak belirlenmemesi ve performans kriterlerinin önceden tespit edilmemiş olması bu tür uygulamaları yaygınlaştırıyor. Şüphesiz burada açıklanan uygulamanın her üniversite , her yönetici ve jüri üyesi için geçerli olmadığını belirtmemizde yarar var. Bazı üniversitelerde liyakat sahibi yöneticilerin (rektör, dekan vs.) çabaları ile üniversite içinde bazı kriterler oluşturulduğu görülmektedir. Fakat bu durumda bile bazı ciddi sorunlar ile karşılaşılmaktadır. Örneğin, bir üniversitede hiçbir objektif kriter esas alınmadan jüri üyelerinin takdiri kararları ile atama yapılırken, diğer bazı üniversitelerde kriterler doçentlik sınavında dahi olmayan katı kurallara (örneğin, SCI:Science Citation Index, SSCI:Social Science Citation Index , AHCI:Arts and Humanities Index tarafından taranan dergilerde makale yayımlanması şartı) bağlanmıştır.  Özetle mevcut sistemdeki sorunlar ve dahası yozlaşmalar şunlardır:

§         Bir çok üniversitede yardımcı doçentlik atamaları bir formaliteden ibarettir. Yabancı dil sınavları  ve bilimsel çalışmaları objektif kurallara bağlanmamıştır.

§         Üniversiteler arasında atama kuralları ya da kriterleri konusunda bir standardizasyon sözkonusu değildir.

§         Yardımcı doçentlikte maksimum atama süresi 2547 sayılı yasada 12 yıl olarak belirtilmiştir. 12 yıllık süre 28. 06. 2000 tarih ve 4584 sayılı yasa (sayı:24093 mükerrer Resmi Gazete ) ile kaldırılmıştır.  Yardımcı doçentlik ünvanı ile akademik kariyerini tamamlayan çok sayıda kişi bulunmaktadır.

Ne yapılmalı?

§         Yardımcı doçentlik atamaları geliştirdiğimiz APDS çerçevesinde gerçekleştirilmelidir.[v]

§         Yardımcı doçentlikte atama süresi  önerdiğimiz APDS çerçevesinde diğer akademik ünvanlar için de geçerli olan 10 yıl ile sınırlı tutulmalıdır. Bu sürenin sonunda bir başka üniversitedeki yardımcı doçent ya da doçent kadrosuna başvuru yapılabilir. Bir başka üniversitede yardımcı doçent kadrosuna atama yapılması halinde görev süresi sonunda tekrar aynı ünvana yönelik bir kadro için başvuru yapılamaz.

Önemle belirtelim ki, bu iki kriter bilim insanı olma yolunda önemli bir aşamada bulunan yardımcı doçentlerin performanslarının arttırılması için gereklidir.

Sonuç olarak tekrarlamak gerekirse;

Mevcut sistem hiçbir şekilde ahlaki değildir. Takdiri ve keyfi jüriler oluşturularak bilim adamı yetiştirilmesi asla doğru değildir.

Diğer bir önemli husus, akademik rekabet ve akademik hareketlilik (mobilite) ile ilgilidir. Mevcut sistemde rekabete açık değildir. Kadro ilanları, o üniversitede görev yapan ve kadroya atanması düşünülen kişiler için açılmaktadır. Dışarıdan birisinin kadroya başvurması ve atanması çok küçük bir ihtimaldir. Böylesine rekabete açık olmayan bir kurum kültürü üniversitelerde maalesef kök salmıştır.

Mevcut sistemde akademik atama ve yükseltilmeler için olması gereken objektif kurallar (kriterler) mevcut değildir. Atamalar yukarıda da belirtildiği üzere bir formalite işlemden ibarettir.