KARBON VERGİLERİNİN GEREKÇESİ
Doç.Dr. İstiklal Y. Vural
Karbon vergilerinin uygulanmaya konulmasının çok
sayıda gerekçesi bulunmaktadır. Enerji ürünleri üzerinden alınan
vergilerin tahsili kolay, randımanı yüksektir. Dolayısıyla karbon
vergilerinin salınmasının en önemli gerekçelerinden biri kamu
gelirlerini artırmaktır. Mali amacın dışında karbon vergilerinin
salınmasının çok sayıda gerekçesi bulunmaktadır:
Ø
Karbon vergileri fiyatlar üzerinde doğrudan etkide bulunan bir araç
olduğundan CO2 emisyon miktarında öngörülen indirimi gerçekleştirmede
diğer araçlara göre daha maliyet etkin bir araçtır. Yapılan hesaplamalar,
enerji yoğun endüstrilerde, bir ton karbon başına 100 Dolarlık bir
verginin farklı ülke ve sektörlerde %1,2 ila %5,2 düzeyinde bir maliyet
artışına yol açacağını göstermektedir (OECD, 2001b:76). Bunun temel
nedeni karbon vergisinin emisyonu azaltmaya yönelik faaliyetlerden
kaynaklanan maliyetlere (yakıtın ikamesi, teknolojinin değişimi ve
çıktılardaki azalmadan kaynaklanan maliyetler) ilaveten tüketicilerin
her enerji tüketiminde vergi ödemek zorunda kalmasıdır.
Ø
Karbon vergileri geliri yeniden dağıtıcı bir araç olarak kullanıldığında
politik açıdan elverişli vergilerdir. Karbon vergilerinin geliri yeniden
dağıtıcı etkisi bu vergiden elde edilen gelirler yansız hale getirilerek,
global kamusal malların finansmanına tahsis edilerek ve vergiden en
fazla etkilenen kesimlerin tazmininde kullanılarak sağlanabilir (Baranzini
et al., 2000:400). Bu amaçla, devlet bütçesinin toplam büyüklüğünde ve
vergi yükünde değişiklik yapılmadan vergi yükü üretken faaliyetlerden
çevre kirliliği gibi olumsuz dışsallık yayan faaliyetlere kaydırılabilir;
karbon vergisi gelirleri çevre fonları, ar-ge faaliyetleri ve diğer
global kamusal malların finansmanına ayrılabilir ve karbon vergileri
nedeniyle enerjiyi daha pahalıya tüketen yoksul kesim transferlerle
desteklenebilir.
Ø
Karbon vergileri, değişik açılardan “çifte kâr” (double dividend) elde
edilebilecek vergilerdir. Karbon vergileri, bir yandan sera gazlarının
emisyonunu azaltmak yoluyla çevrenin kalitesini artırırken; öte yandan,
devlete ilave gelir sağlamak, istihdamı ve milli geliri artırmak gibi
doğrudan çevre ile alakalı olmayan ekstra yararlar sağlar.
Ø
Karbon vergileri, harçlar, lisanslar, sübvansiyonlar ve depozito-geri
dönüşüm sistemleri gibi iktisadi bir araçtır. İktisadi araçlar piyasa
mekanizmasına dayalı araçlardır ve fiyat mekanizması yoluyla
oluşturdukları fayda ve maliyetler yoluyla ekonomik birimlerin
davranışlarını değiştirirler. Karbon vergileri, fosil yakıtların
kullanılması sonucu üretilen ürünlerin maliyetini artırmak suretiyle bir
yandan ekonomik birimleri emisyon düzeyini azaltacak daha etkin ve düşük
maliyetli yol ve yöntemler bulmaya iter (statik etkinlik); öte yandan,
kirlilik azaltıcı ve enerji-etkin teknolojiler bulmaya ve yenilikler
yapmaya yöneltir (dinamik etkinlik).