YÜKSELEN EKONOMİLERİN DÜNYA İHRACATINDAKİ

REKABET GÜÇLERİ

Ülkelerin yeni dünya düzenine entegre olabilmesinin en kolay yolu, ülkede üretilen ürünleri dış piyasalara sunabilmeleridir. Ülkelerin uluslararası ticarette başarılı olup, uzun süreli ilişkiler kurabilmeleri için, dış piyasaların ihtiyacı olan ürünleri uygun fiyat ve kalitede üretip, bu ülke pazarlarına ulaştırabilmeleri gerekmektedir. 21. yüzyılda tüm ticari ilişkiler ülkelerin stratejik dış ticaret politikalarından büyük oranda etkilense de, küresel dünyanın bir elemanı olabilmenin yolu, bu piyasaların isteklerini karşılayabilmekten geçmektedir.

Daha önce de belirtildiği gibi, dünya ülkeleri ve yükselen ekonomilerin ihracat yapıları ayrı ayrı incelendiğinde 1993-1997 yılları arasında ihracatın hızla arttığı, fakat yükselen ekonomilerin dünyadaki artıştan çok daha hızlı büyümeyi gerçekleştirdikleri için daha başarılı görüldükleri sonucuna varılabilir. Özellikle son 10 yılda dünya ekonomisindeki konumlarını sürekli güçlendiren, yaşadıkları ekonomik, sosyal vb. krizlere rağmen dış pazarlarla daha köklü ve sağlam ilişkilere girebilen bu ülkelerin performansları toplam ihracat artışı bakımından doyurucu görülmektedir.

Ülkelerin toplam ihracat miktarlarındaki artış, makro ekonomik performansları açısından önemli bir gelişme olarak algılansa da, sahip olunan ihracat portföyündeki ürünlerin dış pazarlardaki aranılırlığı ve devamlılığı, ülkenin gelecek yıllardaki ihracat gücü ve ekonomik gelişme kapasitesi açısından önemli bir gösterge olarak kabul edilebilir. Daha önceki bölümde de belirtildiği gibi, ihraç ürünlerinin, dünya ihraç ürünlerinin aynı dönem içinde gösterdiği performansa karşı göreceli performansları bu ülkelerin/ürünlerin ihracat rekabet güçlerini belirlemektedir.

Ülke ekonomisi ve ihracatı açısından önemli olarak nitelenebilen bir ürünün dünya piyasalarında rekabet edebilir düzeye geldiği sonucuna varılamaz. Dünya ihracat performansından daha hızlı hareket eden ve göreceli olarak daha iyi bir trend yakalayan ürün başarılı olarak kabul edilebilir. Bir ürün ülkedeki diğer ürünlere nazaran ihracat rakamları diğer ürünlerden daha hızlı artış gösterirken, dünyadaki rakipleri daha fazla artış sağlamışsa, başarısız olarak nitelenebilir. Bunun yanında ihracat rakamları düşüş gösteren bir ürün, rakip olan diğer ülkelerin kaybettiğinden daha az kaybettiği ve dünyadaki oluşan kriz ya da çeşitli olaylardan daha az etkilendiği zaman başarılı olarak adlandırılabilir.

Ülkelerin ihracat rekabet güçlerinin belirlenmesi, rakip ülkeler arasındaki karşılaştırmanın yapılabilmesi için, yükselen ekonomilerin ihraç ürünlerinin performanslarının ortaya konulması gereklidir. Daha önce de ifade edildiği gibi, ülkelerin ihracat politikaları hem kamu yöneticilerince oluşturulan stratejik ticaret politikalarına, dünyadaki değişime, bu değişimin hızına vb. faktörlere bağlı olsa da, ülkelerin gerçekleştirdikleri ihracatta rekabetçi kimliğe sahip olması da diğer faktörler kadar önemlidir.

Bu açıklamalardan sonra şimdi yükselen ekonomilerin aynı dönem içinde ihraç ettikleri ürünlerin ihracat rekabet güçlerinin karşılaştırmasını yapmaya çalışacağız. Aşağıda önce, daha önce açıklanan yöntem kullanılarak 22[1] yükselen ekonominin ihraç ettiği 4 rakamlı SITC kodlu tüm ürünlerinin ihracat rekabet gücü hesaplanmakta ve bunların performansları çok başarılı, başarılı, başarısız ve çok başarısız olarak sınıflanmaktadır.

Daha sonra, analiz kapsamındaki ülkelerin çok başarılı, başarılı, başarısız ve çok başarısız olarak nitelenen ürünlerinin, ülkenin beş yıllık ihracatında miktar olarak ne kadar yere sahip olduğu hesaplanarak, toplam ihracat performansı hesaplanmaktadır. Böylece ülkelerin ihracat performansı ortaya çıkarılıp, bir birleri arasında karşılaştırma yapılmaktadır. Dünya piyasalarında güçlerini arttıran ve gelişmiş ülkeleri zorlayan yükselen ekonomilerin ihraç ettikleri ürünlerde gösterdikleri performans tablo 11’ de gösterilmektedir.

Tablo-11  incelendiğinde, yükselen ekonomilerin çoğunluğunun ihraç ettikleri ürünlerde oldukça başarılı performans yakaladıkları sonucuna varılmaktadır. Özellikle Venezüella, Arjantin, Filipinler, Çek Cumhuriyeti, Çin, İsrail, Singapur, Türkiye, Meksika, Macaristan ve Polonya’nın ihraç ettikleri ürünlerin toplam tutarının yarısından çoğunu çok başarılı olarak nitelenen rekabet gücü oldukça yüksek ürünler oluşturmaktadır. Hong Kong hariç, analize dahil edilen diğer ülkelerin de çok başarılı olarak nitelenebilen ürünlerinin ihracattaki payı doyurucu olarak kabul edilebilir. Ayrıca bu ülkelerin ihraç ettikleri diğer ürünlerin büyük bir kısmının başarılı olarak nitelenmesi de, yükselen ekonomilerin gerçekleştirdikleri ihracatta, toplam dünya ihracatından daha iyi

Tablo 11- Yükselen Ekonomilerin Dünya Piyasasında İhracat Rekabet Gücü

Kaynak: Uluslararası Ticaret Merkezi’nin (International Trade Centre) PC-TAS CD-Rom’undan elde edilen verilerle oluşturulmuştur.  Ürün sınıflandırması ise Standart Uluslararası Ticaret Sınıflandırmalarına (SITC- Standart International Trade Classification) göre oluşturulmuştur. Bkz: Ek.

performans sergilediklerini göstermektedir. Hong Kong’un dış ticaret performansının bu kadar zayıf olmasının nedeni küçük bir şehir devleti olan ülkenin mamul üretiminden çok hizmet sektörüne odaklaşması ve önceliğini bu sektöre vermesi olabilir.

Çin ve Meksika, ihraç ettiği ürünlerin % 90’ından fazlasında, diğer dünya ülkelerinin aynı dönem içinde gerçekleştirdiği büyümeden daha fazla büyüme kaydetmişlerdir. Bu iki ülkenin ihracat ürünlerinin dünya pazarlarında çok başarılı denebilecek ihracat rekabet gücünü yakaladıklarını ifade edebiliriz. Ayrıca, Şili, Venezüella, Arjantin, Türkiye, Hindistan, Çek Cumhuriyeti vb. gibi yükselen ekonomilerin de diğer iki ülkenin performanslarına yakın bir büyümeyi gerçekleştirmiş ve diğer dünya ülkelerinden çok daha hızlı bir trendi yakalamışlardır. Bu gelişme trendinin devam etmesi, bu ülkelerin dünya ekonomisindeki yerlerinin daha da güçleneceğini işaret etmektedir.

Hong Kong, Yunanistan, Güney Afrika ülkelerinin diğer yükselen ekonomilerin performanslarından farklı olarak ihracat rekabet gücü açısından başarısız ürünlerin ihracat içindeki payının yarısından fazla olması, bu ülkelerin diğer rakipleri kadar ihracatta başarılı olamadıklarını göstermektedir. Ayrıca bu ülkelerin diğer dünya ülkelerinden bu konuda daha başarısız olmaları, ihraç ettikleri ürünler konusunda daha dikkatli davranmaları gerekliliğini ortaya koymaktadır. Endonezya, Yunanistan, Güney Afrika ve Hong Kong’un diğer yükselen ekonomiler kadar rekabet gücüne sahip ihraç ürünlerine sahip olmadıkları, ihraç edilen ürünlerin yaklaşık yarısının veya yarısından fazlasının dünya performansından geride kaldığı görülmektedir. Dünya piyasalarında adını duyurabilmek için diğer gelişmiş ülkelerden daha hızlı büyümek ve gelişmek zorunda olan bu ülkelerin, ihraç ettikleri ürünlerin rekabet güçleri açısından diğer yükselen ekonomilerden daha zayıf performans göstermesi, dış ticaret politikalarını yeniden değerlendirmelerini zorunlu kılmaktadır. Ayrıca kendisi gibi yükselen ekonomilerin başarıyı devamlı hale getirmesi, bu ülkelerin sahip oldukları kaynakların etkin kullanılması gerekliliğini arttırmaktadır.

Kaynak: Prof.Dr. C.Can Aktan, Yrd.Doç.Dr.Emin Çivi ve Yrd.Doç.Dr.İstiklal Y. Vural " İhracat Stratejisi", (II. Muhammet Külünk İhracat Araştırmaları Yarışması, Birincilik Ödülü.)