1929 Büyük Depresyonunun ortaya çıkardığı
sorunların klasik iktisadın temel ilkelerinden birisi olarak
kabul edilen "laissez-faire" politikasına dayalı olarak
açıklanamaması, depresyon sonrasında alternatif bir iktisadi
düşünce olarak Keynezyen iktisadı (talep-yönlü iktisat) gündeme
getirmiştir. Talep-yönlü iktisadi düşünce, klasik politik
iktisadın temel görüş ve önerilerini bir çok yönlerden
eleştirerek devletin ekonomik yapı içinde aktif bir rol oynaması
gerektiğini öne sürmüştür. Talep-Yönlü İktisat başlıca; maliye,
para ve kredi, dış ticaret, regülasyon ve kontroller ve kamu
girişimciliği politikalarından yararlanılarak sosyal refahın
optimum bir seviyeye getirilebileceğini savunmuştur.
Talep-yönlü iktisadın "müdahaleci sosyal devlet"
anlayışı özellikle 1950'li ve 1960'lı yıllarda önem kazanarak
bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede uygulama alanı
bulmuştur. Bu yıllarda "genişleyici" maliye politikalarının
uygulanmasının bir sonucu olarak kamu sektörü de giderek
büyümüştür. Ancak devletin büyümesi yeni iktisadi ve siyasi
sorunları gündeme getirmiştir. Kamu harcamalarının sürekli
olarak artmasının sonucu olarak bir çok ülkede vergi ve borç
yükü de artmıştır. Artan kamu harcamaları geniş ölçüde emisyonla
finanse edilmeye çalışılmıştır. Bu yaklaşım ve politikalar
enflasyon, bütçe açıkları, işsizlik vb. iktisadi sorunların
ortaya çıkmasına ve kronikleşmesine neden olmuştur. Devletin
büyümesinin ortaya çıkardığı sosyal sorunlar karşısında
talep-yönlü iktisadi düşünceye ve müdahaleci devlet anlayışına
karşı eleştiriler yoğunlaşmıştır. Öte yandan 1970'li yıllarda
merkezden yönetimli sosyalist planlı ekonomilerdeki kriz artarak
reel sosyalizm tarihe gömülmüştür.
Talep-yönlü iktisadın müdahaleci sosyal devlet
anlayışının önemini kaybetmesinde ve sosyalizmin çöküşünde hiç
şüphesiz 1960'lı ve 1970'li yıllarda seslerini duyurmaya
başlayan çağdaş liberal düşünce okullarının büyük etkisi
olmuştur. Liberalizmin yeniden doğması ve yükselmesine fikir
alanında öncülük eden çağdaş liberal düşünce okulları müdahaleci
devlet anlayışını şiddetle eleştirerek devletin görev ve
fonksiyonlarını sorgulamaya başlamıştır.
Klasik liberalizmin temel ilke ve politikalarını
çağdaş bir yorumla yeniden gündeme getiren iktisadi düşünce
okullarının başlıcaları şunlardır:
·
Virginia Politik İktisat Okulu,
·
Freiburg
İktisat Okulu,
·
Arz-Yönlü İktisadi Düşünce Okulu,
·
Chicago İktisat Okulu,
·
Avusturya Okulu.
|