KLASİK İKTİSAT ÖNCESİ DÖNEMDE

İKTİSADİ DÜŞÜNCE

purp.gif (1116 bytes)

document.gif (356 bytes)

Bu konuda İNGİLİZCE VE TÜRKÇE KAYNAKLAR'a ulaşmak  için lütfen yandaki ikonu tıklayınız.

 

Klasikler öncesi dönemin tarihsel gelişimi içinde birbirini izleyen iktisadi görüşlerin temelini Yunan Felsefesi ve Roma Felsefesi oluşturur.

1 - YUNAN FELSEFESİ VE BİLİMİ

Eski Yunan' da İktisadi görüşler sırasıyla 5 dönemde incelenebilir:

1. Dönem: Sosyal sınıfların oluşumu, paranın kullanılması, kolonilerin, burjuvazinin ve buna bağlı olarak derebeyliğin ortaya çıkışı.

2. Dönem (Drakon Dönemi, 1. Reform Hareketi): Drakon tarafından «Drakon Yasaları» olarak bilinen 1. Reform hareketinden amaç; soyluların can ve mal güvenliğini derebeylerine karşı korumaktır.

3. Dönem (Solon Dönemi, 2. Reform Hareketi): Solon tarafından oluşturulan bu reform hareketinden amaç; sosyal sınıflar arası ayrılığı azaltmaktır. Reformun ekonomik özelliği; ekonomik faaliyetler için Anayasanın oluşturulması, siyasi özelliği ise; siyasi hakların da Anayasa ile tekrar belirlenmesidir.

4. Dönem (Peisistratos Dönemi, 3. Reform Hareketi): Bu dönemin özelliği sosyal sınıflararası ayrılığı gidermek, özelliği ise iç ve dış ticaretin geliştirilmesidir.

5. Dönem (Peisistratos Dönemi, 3. Reform Hareketi): Amacı, derebeyliğin ve aristokrasinin kalkması, özelliği ise yabancılar hariç tüm vatandaşların yönetime katılmasını sağlamaktır(demokrasi). Bu dönemden sonra savaşlar çıkmış, Yunan hakimiyeti yıkılmıştır.

  

2 - ROMA FELSEFESİ VE ROMA HUKUKU

- Romalılar, genelde Yunan Felsefesinin etkisinde kalmalarına rağmen, Yunanlıların ilgilenmedikleri bir alana, hukuka yönelmişlerdir. Roma Hukuku' ndaki çeşitli konular liberal iktisadın temelini oluşturmuştur.

- Romalıların temel görüşleri şu şekilde özetlenebilir:

1) Özel Mülkiyet: Mutlak bir hak olup ulusal niteliğinin dışına taşarak uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

2) Müdahalecilik: Devlet ekonominin pek çok alanına müdahale etmektedir.

3) Bireycilik: Sözleşmelerin serbestçe yapılmasını ifade eden bu kavramla Romalılar, Rönesans dönemini, Fizyokrasi' yi ve Klasikleri de etkilemişlerdir.

- Romalılarda iki sınıf vardır: asiller (en üstün sınıf) ve plepler (asillere tabi olan 2. sınıf vatandaşlar).

- 12 Levha Kanunları: Plepler, sınıflararası bir ayrımın kaldırılması ve kendilerine de siyasi haklar verilmesi isteğiyle ayaklanarak sınıfların tabi olduğu kanunların yazılmasını isteyince 12 Lavha Kanunları yazılmıştır. Kanuna göre toprak el değiştirebilir nitelik kazanmış, asalet rejimi yerine servet rejimi geçerli olmuştur.

3 - ROMA İMPARATORLUĞU' NUN ÇÖKÜŞÜ (M. S. 476)

Siyasi ve ekonomik krizlerin imparatorluğun bölünmesine yol açmasıyla zenginler kırlık bölgelere yerleşmişler, fakir kesim de korunmak amacıyla bu kesimin himayesine girmiştir. Böylece Feodalizm denen bir sistem ortaya çıkmıştır. Ortaçağda dinin felsefeden ön planda olması, tarıma dayalı üretim, kölelik kurumunun yaygın olması, mübadele ekonomisinin gelişmemesi Feodalizmin (Derebeyliğin) gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Fakat daha sonraları; uzun süren savaşlar, Haçlı seferleri, bilimsel ve teknik gelişmeler, dinde reform hareketleri, Feodalizmin yıkılmasına yol açmıştır.

4 - KİLİSE KANUNU (SKOLASTİKLER)

- Roma İmparatorluğu' nun yıkılmasıyla içe kapalı ekonomi haline gelen ekonomik yaşam, Skolastiklerin bireyciliği vurgulayan görüşleri ve özellikle Kilise' nin düzenlediği Haçlı seferleriyle canlanmıştır.

- Skolastikler, mücadelelerde eşitlik, adil fiyat, adil ücret gibi kurumların adalet ve hakkaniyet çerçevesinde düzenlenmesi için kurallar koymuşlardır. Bunu belirlerken özellikle emek faktörü üzerinde durmuşlardır.

- Faizi reddetmişlerdir.

- Skolastiklere göre paranın değerindeki değişmeleri hükümdar değil toplum belirlemelidir.

- Nüfusun arttırılması gerektiğini savunmuşlardır..

- Özel mülkiyetin kısmen gerekli olduğunu ileri sürmüşlerdir.

Dönemin önemli düşünürleri; St. Thomas Aquinas ve Nicola Oresme' dir. Her ikisi de köleliği doğal sayar, faize karşıdır, özel mülkiyetin ahlaki kurallara uygun olduğu sürece meşru olduğunu savunur. Yalnız para değerindeki değişmeler konusunu Aquinas sadece ahlaki yönden («hükümdar yerine toplum paranın değerini belirlemelidir» görüşü) ele alırken, Oresme; parasal değişmelerin; mübadeleyi sınırlayacağını, parasal değişmeler - fiyatlar arasında ilişki olduğunu ileri sürerek konuyu iktisadi açıdan da ele almıştır.

 

5 - RÖNESANS DÖNEMİ (12. yy - 15. yy)

Önce İtalya' da başlayan sonra başta Fransa olmak üzere tüm Avrupa' ya yayılan yenilik hareketlerinin tümüdür. Bireycilik bu dönemde tekrar önem kazanmış, bireyciliğin gelişmesiyle «şehir ekonomisi» anlayışına uygun bir ekonomik yaşam ortaya çıkmıştır. Bu gelişme, servet artışlarına yol açarak materyalist felsefenin doğmasını sağlamış, artan ekonomik faaliyetler uluslararası ticareti yaygınlaştırmıştır. Rönesans döneminde ortaya çıkan «bireyciliği» ve «materyalizm»i temel alan yenilikçi görüşler; Merkantalizmi (özellikle Alman ve Fransız Merkantilizmi' ni) etkilemiştir.

 

Kaynak: Coşkun Can Aktan, Politik İktisat, İzmir: Anadolu Matbaası, 2000. adlı kitaptan alıntılarla hazırlanmıştır.

bullet Ayrıntılı bilgi için yukarıda belirtilen kitaba başvurabilirsiniz.