GELENEKSEL MALİYEYE KARŞI  YENİ MALİYE

 

   

 

Bütçe

 

Geleneksel maliye ve yeni maliyenin önemli bir ayrım noktası da bütçe üzerinde olmaktadır. Müdahaleci bir devlet anlayışı, paralelinde müdahaleci bir bütçe politikasını getirmektedir. Geleneksel maliyenin bütçe anlayışı aslında esnek bütçeyi esas almaktadır. Bu tür bir politika depresyon dönemlerinde bütçe açığı verilmesini, enflasyon dönemlerinde ise bütçe fazlası verilmesini temel almaktadır. Yeni maliye taraftarlarına göre, bu tür politikaları benimseyen siyasal iktidar, sınırsız harcama keyfiyetine kavuşmuş olur ve bunu politize edebilir. Sonuç olarak, esnek bütçe politikası, açık bütçe politikasına dönüşmüştür.

Yeni maliye ise açık bütçe politikasının ortaya çıkardığı sorunların çözümü için devletin ihtiyari bütçe politikasının anayasal çerçevede sınırlandırılmasını önermekte ve ancak bu şekilde birçok ülkede ortaya çıkan iktisadi sorunların önlenebileceğini belirtmektedir. Diğer yandan açık bütçelerin sonuçta bir ülkeyi borç krizi ile karşı karşıya bırakacağına dikkat çeken yeni maliyeciler, denk bütçe yaklaşımının esas alınması gerektiğini ortaya koymaktadırlar. Denk bütçe çerçevesinde devletler aşırı borçlanmaya gidemeyecek ve böylece savurganca kamu kaynaklarını kullanamayacaklardır. Günümüzde mali disiplin anlayışının da son derece önem kazanmasının temelinde denk bütçe anlayışı yatmaktadır. Artık birçok ülkede aşırı kamu harcamaları kısılarak ekonomi içinde devletin payı azaltılmaya çalışılmakta ve mümkün olduğunda bütçe açıklarının azaltılması ve denk bütçe hedefine ulaşılması yönünde mali disiplini sağlayıcı tedbirler alınmaktadır.

Geleneksel maliye anlayışının bütçe ilkelerine verdiği önem de tartışılmaktadır. Bütçenin geleneksel ilkeleri olan genellik ve birlik ilkeleri uygulamada kamu maliyesini disiplinden uzaklaştırmıştır.  Yeni maliye, denk bütçenin hedef alınmasıyla birlikte, geleneksel bütçe ilkeleri yanında yeni bazı ilkeleri de destekleyici görüşler ortaya koymaktadır. Örneğin, bütçede şeffaflık ilkesi bu çerçevede önemli destek görmektedir.

 


 

Tablo-4: Geleneksel Maliye İle Yeni Maliye Yaklaşımlarının Karşılaştırılması:

Bütçe

GELENEKSEL MALİYE

MALİ KONULAR

YENİ MALİYE

Esnek bütçe politikası/Açık bütçe politikası/İhtiyari bütçe politikası

Bütçe politikasının nasıl kullanılması gerektiği

Kurala dayalı bütçe politikası/ Denk bütçe politikası

Telafi edici bütçe

Ekonomik konjonktür dönemlerine göre uygulanacak bütçe

Denk bütçe veya sürdürülebilir bütçe açığının anayasal ve veya yasal kurallara bağlanması

Açık finansman politikasının uygulanması

Bütçe anlayışındaki değişim

Mali disiplinin önem kazanması

Vergi / vergi dışı finansman (ağırlıklı olarak borçlanma)
Bütçenin finansmanı

Vergi ağırlıklı finansman

Ekonomik denge

Ekonomide istikrarın sağlanması

Bütçe dengesi

Geleneksel bütçe politikası sonucunda temel bütçe ilkelerinden taviz verilmesi

Bütçeleme İlkeleri yönünden

Mali disiplinin sağlanmasında bütçe ilkelerine (bütçede şeffaflık vb.) daha fazla önem verilmesi

 

 

Kaynak: C.Can Aktan, Dilek Dileyici ve Ahmet Özen, "Geleneksel Maliye ve Yeni Maliye" , içinde: C.Can Aktan. Dilek Dileyici, İstiklal Y. Vural,Kamu Maliyesinde Çağdaş Yaklaşımlar, Ankara: Seçkin Yayınevi, 2004.