Klimetrik Ekolün Geleceği

Doç.Dr.Ahmet Uzun

Yeni iktisat tarihi akımının geleceği konusunda ekolün mensuplarıyla muhalifleri arasında görüş ayrılığı bulunmaktadır. Amerika orijinli olmasına rağmen ekolün kısa sürede önemli bir gelişme kaydetmesi ve iktisat tarihi yazımına değişik bir anlayış kazandırması yeni iktisat tarihçilerinin ekolün geleceği hakkında ümitli olmasını sağlamıştır. Ekolün öncülerinden olan Douglass North, yirmi yıl öncesiyle bir mukayese yaparak gelinen aşamada daha iyimser olduğunu söylemiştir. North’a göre ilk yirmi yılın sonunda yeni iktisat tarihi akımı sistematik bir teori bütününü ve karmaşık kantitatif metotları kullanarak insanlığın yakın ekonomik geçmişi hakkında yapılan açıklamaların çoğunu önemli ölçüde değiştirmiş ya da en azından düzeltmiştir. Bu aşamada iktisat tarihçilerinin teorik çerçeve olarak kullanılan neoklasik iktisadın sınırlamalarını bertaraf edebilmek için taklit geleneği içerisinde hareket etmemeleri önem kazanmaktadır. Çünkü iktisat tarihçisinin vazifesi bir ekonomik sistemin parçalarını bir araya getirmek olmalıdır. Aynı zamanda o, ekonomik örgütün toplumun siyasal ve sosyal yönleriyle bütünleştirilmesi gerektiğinin farkında olmalı ve iktisat teorisyenlerinin veri olarak aldığı değişkenleri analiz etmelidir. Smith ve Marks’tan, Marshall ve Schumpeter’a kadar iktisat tarihine değer kazandıran tüm kişilerin farklı özelliği buydu. Kısaca iktisat tarihi, iktisatçıları dar vizyonlarını iyileştirebilecek şekilde daha geniş bir bakış açısına zorlamıştı. Bu alanda önemli bir ilerleme sağlanamamasına rağmen North iki gerekçeye dayanarak ekolün geleceği hakkında iyimserliğini sürdürmektedir. Öncelikle iktisatçılar tercihlerin niteliğini incelemek, siyasi-ekonomik sistemlerle ilgili modeller kurmak, ekonomik performansta işlem maliyetlerini dikkate almak gibi kendi boyutlarını genişletecek çabalar içerisindedirler. İkinci olarak iktisat tarihçileri değişim süreci içerisinde temel sorunlarla karşılaşmaya başlamışlardır (North, 1997, 412). Demografik, teknolojik ve kurumsal özellikler ekonomilere niteliğini kazandırmaktadırlar. İnsanın miktar ve niteliğini tayin eden demografi, insanın doğa üzerindeki hakimiyetini belirleyen toplumsal bilgi birikimi ve oyunun kurallarını belirleyen kurumsal çerçeve herhangi bir zaman diliminde ekonominin performansını biçimlendiren üç temel unsurdur. İktisatçılar değişen dünyada beklenmeyen sonuçlara yol açmayacak politikalar belirlemek için bu süreçleri dikkate almalıdırlar. North’a göre hem tarihte hem de çağdaş dünyadaki değişim süreçleri iktisat bilimi için önemli bir problem ortaya koymuştur. Bu aşamada tamamlayıcı bir görev olarak iktisat tarihi incelemelerinin ekonominin boyutlarının genişletilmesinde rol alması gerekmektedir (North, 1997, 413-14).

Yeni iktisat tarihi akımının başarılarıyla beraber son zamanlarda nispi bir gerileme içerisinde olduğu görüşleri de bulunmaktadır. Rutten’a göre ekole olan rağbetin azalması ekol içerisinde gelişmiş olan mülkiyet hakları okuluna önem verilmemesinden kaynaklanmıştı (Rutten, 1980, 137-42). Bir başka görüşe göre düşüş, iktisat teorisiyle iktisat tarihi arasındaki ilişkinin tek yönlü, yani teoriden tarihe doğru olmasından kaynaklanıyordu. Böylece iktisatçılar, tarihi iktisat teorisi ya da ekonometrinin uygulanmasıyla kolaylıkla düzeltilebilecek hatalarla dolu bir alan olarak görmeye ve iktisat tarihi incelemelerine özel bir ilgi duymamaya başlamışlardı. İktisat tarihi yazmak için gereken her şeyin ekonomi olduğu ve çok az miktarda tarihi veriye gereksinim duyulduğu anlayışı yaygınlaşmıştı. (Meiners-Nardinelli, 1986, 521-22). Bu görüşü savunanlara göre iktisat tarihi yazımının bu problemi aşması için metodolojik etkinliğini ortaya koyması gereklidir. Klimetrik ekol tarihçiler arasında geniş kabul gören inanışları değiştirmede ekonomik izahın gücünü ortaya koymayı başarmıştır; bu başarının devamı dolayısıyla ekolün geleceği iktisatçıların yaygın olarak kabul ettikleri inançları değiştirmedeki gücünü göstermesine bağlıdır.

horizontal rule

Kaynak:Ahmet Uzun, "Yeni İktisat Tarihi Akımı Ve İktisat Tarihi Yazımına Katkıları", Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.