Klimetrik Ekolün Genel Esasları

Doç.Dr.Ahmet Uzun

Douglass North

Klimetrik ekol iktisat tarihine yeni bir araştırma yöntemi kazandırmıştı. 1993 yılında Douglass North ve Robert W. Fogel’a Nobel iktisat ödülü verilmesinde gösterilen gerekçe buydu. Onlar yeni bir iktisat tarihi branşının öncüleri olmuşlardı. Ekol, geliştikçe ve mensupları arttıkça temel iktisada daha fazla entegre oldu. Ayrıca istatistiki ve ekonometrik araçlar ve teknikler tarihi olayların ampirik olarak analiz edilmesi ve iktisat teorisi de tarihsel verilerin yorumu ve hatalı olan tarihsel bilgilerin yeniden değerlendirilmesi için geniş bir biçimde kullanılmaya başlanmıştı.  

Fogel ve North iktisat çalışıp, tarih biliminden yararlanan ve Nobel ödülü almış olan ilk iktisatçılar değildi. Daha önce Milton Friedman paranın rolünü anlamak için geçmişi kullanmıştı. Aynı şekilde John Hicks ekonomik büyümeyi anlamak amacıyla iktisat tarihini incelemişti. Arthur Lewis iktisat tarihini kalkınma sorunlarının incelenmesi için bir zemin olarak değerlendirmekteydi. Theodore Shultz beşeri sermaye hakkında bilgi sahibi olmak için iktisat tarihinden yararlanmıştı. Simon Kuznets her şekliyle bir iktisat tarihçisi olarak durmaktadır. O halde Fogel ve North’un farkı neydi? Onlar için iktisat tarihini ayrı bir bilgi alanıydı. Klimetrik ekol öncesinde iktisat tarihi akademik bir disiplindi. Onun uygulayıcıları ekonomilerin tarihlerini inceleyen tarihçiler ve iktisatçılardı. Her iki gruba da iktisat tarihçisi deniyordu. Yeni iktisat tarihi akımı ise iktisat tarihini, matematiksel modellerin ve istatistiğin ekonominin diğer inceleme alanlarına enjekte edilmesine benzer bir tarzda ortaya koymuşlardı (Goldin, 1995, 193). Ekol mensuplarını diğer iktisat tarihçilerinden ayıran temel husus, onların iktisat teorisini bir doktrinden ziyade bir metot olarak görülmesiydi. McCloskey bu hususta iktisat teorisi özellikle de fiyat teorisi diğer iktisatçılar gibi klimetrisyenlerin de tanımlayıcı özelliğidir. Bir klimetrisyen iktisat teorisini (genellikle basit tarzda) ekonominin değil tarihin adına tarihi gerçeklere uygulayan bir iktisatçıdır. İktisatçı bunu yaparken her zaman kantitatif metotlar kullanmaz (McCloskey, 1978, 15) demektedir.

Buradan hareketle klimetrik ekolün sadece ekonometriye dayalı çalışmalarla yetindiğinin anlaşılmaması gerektiğini söylemek gerekir. Gerçekten de sosyal kurumların performansı ve yapısı da klimetrik analizlerin konusunu oluşturmuştur. Ayrıca ekol mensuplarının ölçülemeyen çeşitli konularda da araştırmalara yaptığı görülmektedir. Bu açıdan ekolü diğer tarih araştırmalarından ayıran husus incelenen konunun niteliğinden ziyade iktisat teorisinin tarihsel olaylara uygulanmasında aranmalıdır. Kültür ve davranışlardaki değişmelerin tarihsel sonuçları etkileyebileceği ekol tarafından kabul görmektedir. Yeni iktisat tarihçilerinin kullandıkları metot kültürel faktörlerin etkilerinin, ekonomik değişkenlerdeki değişmelerin etkisinin tahmin edilmesinden sonra kültürel faktörlerin tortu bir faktör olarak ölçülmesi gerektiği şeklindedir.

Yeni iktisat tarihi akımı ekonomik aklın ve yöntemlerin tarih incelemelerine uygulanmasını sağlamıştır. Ekolün önemli esaslarından birisi budur. Bugün hareket, eleştiren ve destekleyen fikirler arasında varlığını devam ettirmektedir. Klimetrik araştırmalar içerisinde iki önemli branş gelişmiştir. Bunlardan ilki Fogel, Williamson, Engerman gibi bir çok seçkin klimetrisyen yazarın kümelendiği ekonometrik tarih branşıdır. Branş dahilinde temel ekonomik argümanların yeniden yorumlanması ve geleneksel tarihçiler tarafından yanlış kullanılan ve yorumlanan verilerin düzeltilmesi, geleneksel tarih bilgisinin yeniden oluşturulması ve önemli tarihsel sorunların ve olayların yeniden yorumlanmasını sağlamak amacıyla yeni ampirik bulguların ekonomik düşünceyle birleştirilmesi gibi çeşitli inceleme yöntemleri ortaya çıkmıştı. İkinci branş olan mülkiyet hakları okulu ise ağırlıklı olarak mülkiyet hakları, kurumsal değişme, hukuk ve ekonomi üzerinde yoğunlaşmıştı. Bu yaklaşımın, tarihçileri incelediği konuya dair sistematik bir görüş benimsemeye zorlayan geleneksel tarihi metotlardan üstün yönleri bulunmaktaydı. Douglass North yaklaşımın önemli savunucuları arasındaydı. O, çalışmalarında yeni bir kurumsal ve mülkiyet hakları ekonomisi yaratmaya çalışmıştır. Bu yaklaşımı kullanan araştırmacıların çoğu hükümetin ekonomik büyümeyi ve etkinliği teşvik etme ya da önlemedeki rolüyle ilgilenmişlerdir (Meiners-Nardinelli, 1986, 513-20).

horizontal rule

Kaynak:Ahmet Uzun, "Yeni İktisat Tarihi Akımı Ve İktisat Tarihi Yazımına Katkıları", Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.