( Coşkun Can Aktan ve Özlem Özkıvrak, Devlet mi, Piyasa mı?Ankara: Tosyöv Yayınları, 2000. adlı çalışmadan alıntı)

ELEKTRİK HİZMETLERİNDE KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ARASINDA MALİYET KARŞILAŞTIRMASI

-Ampirik Bulgular-

 

Prof.Dr.Coşkun Can Aktan ve Araş.Gör. Özlem Özkıvrak

 

Elektrik, hem kamu hem de özel mülkiyete tabi firmalar tarafından üretilmekte ve satılmaktadır. Wallace ve Junk mülkiyet türüne göre elektrik üretim sistemlerinin maliyetlerini incelemişler ve ABD’nin sekiz bölgesi için, elektrik kuruluşuna sahip olan belediye ve yatırımcıya ilişkin kilowatt saat başına işletme maliyetlerini ve kilowatt saat başına kapasite maliyetlerini hesaplamışlardır (Spann, 1977, 77-78). Tablo 23’te bu çalışmanın sonuçları sunulmaktadır. Tablodan anlaşıldığı gibi, sekiz farklı bölgede yer alan belediye elektrik üretim sistemleri özel firmalardan hem daha yüksek işletme maliyetlerine hem de daha yüksek yatırım maliyetlerine sahiptirler. Ancak sadece bu tabloya bakarak belediye kuruluşlarının sırf mülkiyetleri kamuya ait olduğu için daha yüksek maliyetlere sahip olduklarını söylemek doğru değildir. Bu durum, belediyenin mülkiyetine tabi kuruluşların daha küçük ölçekli olmalarından da kaynaklanabilir ki; bir elektrik şirketinin optimum işletme ölçeği çok büyük önem taşımaktadır. (Spann, 1977, 79).

Belediye ve özel mülkiyete tabi elektrik şirketleri arasındaki maliyet karşılaştırmalarına ilişkin bu ölçek etkisini yok etmek için, Spann, biri Los Angeles biri San Antonio'da bulunan belediyeye ait iki büyük elektrik şirketini incelemiş ve onları iki benzer özel şirketle, (San Diego Gas and Electric Company ve Dallas Power and Light) karşılaştırmıştır (Spann, 1977, 79-80). Spann, 1965 ve 1969 yılları için, her bir şirkete ilişkin işletme maliyetlerini ve 1000 Kilowatt saat başına düşen net elektrik tesisini hesaplamıştır. Bu çalışmaya ilişkin sonuçlar Tablo 24 ve Tablo 25'de sunulmaktadır.

Bu iki tablodan izlenebileceği gibi 1965’te özel şirketler (San Diego Gas and Electric ve Dallas Power and Light) kamu mülkiyetine tabi benzerlerinin sahip olduğundan (sırasıyla Los Angeles ve San Diego’daki belediye şirketleri) 1000 kilowatt saat başına daha düşük işletme maliyetlerine ve daha düşük yatırım miktarlarına sahip olmuşturlar. 1969’da ise, Los Angeles belediye şirketinin San Diego Gas and Electric’ten daha düşük maliyetlere sahip olduğu görülmektedir. San Antonio belediye şirketi ise söz konusu yılda Dallas Power and Light’tan daha yüksek yatırım maliyetlerine sahip olmakla birlikte, işletme maliyetleri ondan daha düşük olmuştur.

TABLO 23

ABD’nde Enerji Üretimine İlişkin Yatırım Maliyeti ve İşletme Maliyeti Karşılaştırmaları

(Seçilmiş Belediye ve Özel Elektrik İşletmeleri)

 

Kws Başına İşletme Maliyeti (Fabrikalar)

Kws Başına Yatırım ($)

Bölge

1. Belediye

2. Özel

3. Belediye

4. Özel

I

8.61

4.30

209

145

II

5.88

2.96

166

126

III

6.67

3.31

202

104

IV

6.21

3.79

179

137

V

4.82

2.65

157

94

VI

4.87

3.99

156

151

VII

-

2.79

-

145

VIII

5.25

3.75

129

116

Tüm Sistemler

6.09

3.49

172

124

Kaynak: Robert M. Spann, “Public Versus Private Provision of Governmental Services”, in: Thomas E. Borcharding (ed.), Budgets and Bureaucracts: The Sources of Government Growth, 1977, Duke University Press, s. 80.

TABLO 24

ABD’nde Özel ve Kamu Mülkiyetine Tabi Elektrik İşletmelerine Ait Maliyet Karşılaştırmaları - 1965

 

Los Angeles

San Diego

San Antonio

Dallas

1000 Kws Başına Net Elektrik Tesisi

$ 77.25

$ 65.49

$ 68.62

$ 53.91

1000 Kws Başına İşletme Maliyetleri

10.65

10.64

8.17

7.50

Kaynak: Robert M. Spann, “Public Versus Private Provision of Governmental Services”, in: Thomas E. Borcharding (ed.), Budgets and Bureaucracts: The Sources of Government Growth, 1977, Duke University Press, s. 78-79.

TABLO 25

ABD’nde Özel ve Kamu Mülkiyetine Tabi Elektrik İşletmelerine İlişkin Maliyet Karşılaştırmaları - 1969

 

Los Angeles

San Diego

San Antonio

Dallas

1000 Kws Başına Net Elektrik Tesisi

$ 74.60

$ 77.67

$ 60.65

$ 50.05

1000 Kws Başına İşletme Maliyetleri

9.98

10.27

6.86

7.20

Kaynak: Robert M. Spann, “Public Versus Private Provision of Governmental Services”, in: Thomas E. Borcharding (ed.), Budgets and Bureaucracts: The Sources of Government Growth, 1977, Duke University Press, s. 81.