( Coşkun Can Aktan ve Özlem Özkıvrak, Devlet mi, Piyasa mı?Ankara: Tosyöv Yayınları, 2000. adlı çalışmadan alıntı)

KAMU VE ÖZEL SEKTÖRDE GEMİ BAKIM MALİYETLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI

-Ampirik Bulgular-

 

Prof.Dr.Coşkun Can Aktan ve Araş.Gör. Özlem Özkıvrak

 

Tablo 18, gemi tipine göre; yaş, hacim, ağırlık, beygirgücü ve personele dayalı olarak listelenen kategorilerde bakım maliyetlerini karşılaştırmaktadır. Görüldüğü gibi yıllık gemi tamir maliyeti, donanmada ticariden birinci kategoride yer alan gemiler için 4 kat, ikinci kategoride yer alanlar içinse 8 kat daha fazladır.

TABLO 18

ABD’nde Donanmaya Ait Gemilerin ve Ticari Gemilerin Bakım Maliyetlerinin Karşılaştırılması

Kategori

 

Yıllık Maliyet

Donanmanın Ticariye Oranı

I. Donanma

Savaş-destek Gemileri ve Filo İkmal Tankerleri

$ 2.474.911

 

Ticari

Ambalajlanmış Yük

610.660

4 : 1

       

II. Donanma

Mühimmat Gemileri,

Savaş Stoğu Gemileri,

Kayıklar, Denizaltılar,

Hem Karada Hem Denizde Kullanılan Hücum ve Komuta Gemileri

2.228.871

 

Ticari

Ambalajlanmamış Dökme Yük ve Küçük Tankerler

282.257

8 : 1

Kaynak: James T. Bennett and Thomas J. Dilorenzo, "Public Employee Unions and the Privatization of "Public" Services", Journal of Labor Research, Vol. IV, Number 1, Winter 1983, s. 37.

Donanma destek gemileri, pek çok açıdan, ticari tankerlere benzer olmakla birlikte, ticari tankerler ve donanmaya ait tankerler arasında denizde geçirilen zaman ve bakım maliyeti açısından önemli farklılıklar vardır. Donanma gemileri deniz görevinde sadece zamanın yaklaşık % 20’sini harcadıkları halde, karşılaştırmalı olarak ticari gemiler zamanın % 40 ve % 70’i arasını seyir halinde geçirmektedirler. Ekipmana ilişkin yıpranma ve bozulma, en çok bir gemi denizde olduğu zaman söz konusu olduğu için, aslında ekipmanla ilgili karşılaştırma yapıldığında, ticari gemilerin bakım maliyetlerinin ortalama olarak donanma gemilerinin bakım maliyetlerinden daha fazla olması beklenir. Ancak, ABD Genel Muhasebe Ofisi tarafından yapılan bir araştırmada “Donanma’nın gemi başına ortalama bakım maliyetlerinin bir yılda yaklaşık 2 milyon $ olduğu, buna karşın, ticari gemilerin söz konusu maliyetlerinin bir yılda sadece yaklaşık 400 bin $ olduğu” bulunmuş olup, ayrıca bir donanma destek gemisi her yıl tamirde 30 ile 68 gün harcarken, ticari bir gemi ise sadece 11 ile 31 gün hizmet dışı kalmaktadır (Bennett and Johnson, 1980, 38 ).

Tablo 19’da, Donanma tankerleri ve ticari tankerlere ilişkin benzer ekipman kalemleri için seçilmiş bakım ve tamir maliyetleri karşılaştırılmaktadır. Görüldüğü gibi, ortalama olarak Donanma bakım maliyetleri ticariden 17 kat daha büyüktür. Donanma aleyhine olan bu maliyet farkı özellikle ana besleyici yakıt pompalarının tamirinde çok büyük bir miktara ulaşmaktadır. Bu ekipman kaleminin bakım maliyeti Tablo’dan izlenebileceği gibi donanmada ticariden yaklaşık 52 kat daha büyüktür. Bu kalemi, Donanma gemilerinde ticari gemilerdekinden 24 kat daha fazla bakım maliyetine sahip olan yük pompaları kalemi ve yine Donanma gemilerinde ticari gemilerdekinden 21 kat daha fazla bakım maliyetine sahip olan ateş ve basınçlı su pompaları kalemi izlemektedir. Genel olarak, yukarıda belirtilen hususlara uygun şekilde, söz konusu ekipman kalemlerinin hepsinin bakımı için katlanılan maliyetlerin Donanma’da ticari kesimde olduğundan çok daha büyük miktarlarda olduğu görülmektedir.

TABLO 19

ABD’nde Donanma Tankerleri ve Ticari Tankerlere İlişkin Benzer Ekipman Kalemlerinin Seçilmiş Bakım ve Tamir Maliyetlerinin Karşılaştırılması

Ekipman Kalemi

Donanmaya Ait Tankerler

Ticari Tankerler

Donanma / Ticari

Kazan Refrektörü

$ 40.270,50

$ 2.860,50

14 . 1 : 1

Water Sides

47.627,90

2.779,00

17 . 1 : 1

Ana Besleyici Pompaları

32.035,00

618,00

51 . 8 : 1

Yük Pompaları

80.380,80

3.328,00

24 . 2 : 1

Ateş ve Basınçlı Su Pompaları

25.921,60

1.221,00

21 . 2 : 1

Pervane Oku

36.829,60

2.745,00

13 . 4 : 1

Türbinler, motorsuz

20.823,00

6.394,00

3 . 3 : 1

Türbinler, Gemilerin Servis Jeneratörü

66.111,20

4.044,00

16 . 3 : 1

Valflar, Güvenlik

3.620,00

288,00

12 . 6 : 1

Toplam

$ 420.579,70

$ 24.277,50

 

Ortalama

   

17 . 3 : 1

Kaynak: James T. Bennett and Thomas J. Dilorenzo, "Public Employee Unions and the Privatization of "Public" Services", Journal of Labor Research, Vol. IV, Number 1, Winter 1983, s. 38.