( Coşkun Can Aktan ve Özlem Özkıvrak, Devlet mi, Piyasa mı?Ankara: Tosyöv Yayınları, 2000. adlı çalışmadan alıntı)

TÜRKİYE'DE ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE KAMU VE ÖZEL FİRMALARIN PERFORMANS KARŞILAŞTIRMASI

Ampirik Bulgular

Prof.Dr.Coşkun Can Aktan ve Araş.Gör. Özlem Özkıvrak

 

Milli Prodüktivite Merkezi uzmanlarından Halit Suiçmez ve Şevket Yıldırım 1993 yılında yayınladıkları bir araştırmada çimento sanayiinde faaliyet gösteren kamu ve özel çimento fabrikalarının performans karşılaştırmasını yapmışlardır. 1984-1991 yıllarını kapsayan araştırmada özel kesimde çimento fabrikalarının karlılık ve verimlilik düzeylerinin kamu çimento fabrikalarına göre daha yüksek olduğu tespiti yapılmıştır. (Bkz: Tablo-50) .

Aynı araştırmada çimento sektöründe yapılan özelleştirme uygulamaları sonucunda özelleştirme öncesi ve sonrası çimento fabrikalarında karlılık ve verimlilik analizleri de yapılmıştır. Araştırmada özelleştirilen Afyon, Ankara, Balıkesir, Söke ve Trakya çimento fabrikalarında özelleştirme sonrasında performansın (satış karlılığı, özsermaye karlılığı, aktif karlılık, işgücü verimliliği, sermaye verimliliği kriterleri esas alınmıştır) genel olarak tüm fabrikalarda azaldığı tesbiti yapılmıştır. Ancak, özelleştirme sonrasında yeterli zaman geçmeden yapılan bu çalışmanın sonuçlarının çok anlamlı olmayacağı kanaatinde olduğumuz için çalışmanın sonuçlarını burada ele almıyoruz.

Tablo 50

Türkiye’de Çimento Sektöründe Özel Sektör ve Kamu Sektörü

Performans Karşılaştırması
 

 

Özel

Sektör

Çimento

Fabri-kaları

 Kar/satışlar: Satış Karlılığı (%)

Kar/Özsermaye : Özsermaye Karlılığı (%)

Kar/Net Aktifler : Aktif Karlılığı (%)

İşgücü Verimliliği : Brüt Katma Değer / Çalışan sayısı (Piyasa Fiyatı) (Bin Tl)

 1984

14.66

35.51

16.27

 

5250

 1985

15.46

47.83

21.59

 

8018

 1986

20.73

85.26

30.72

 

18814

 1987

20.39

129.33

29.07

 

29588

 1988

16.45

78.30

21.85

 

49444

 1989

10.89

37.56

15.25

 

59480

 1990

16.23

59.13

22.95

 

140416

 1991

17.36

54.09

22.84

 

261922
 

Kamu

Sektörü

Çimento

Fabri-kaları

 Kar Satışlar (%)

Kar/ Özsermaye (%)

Kar/Net Aktifler (%)

İşgücü Verimliliği : Brüt Katma Değer /

Çalışan sayısı (Piyasa Fiyatı) (Bin TL)

 8..02

6.10

3.42

 

3083

 14..79

48.82

20.81

 

5194

 18.23

77.88

29.38

 

12126

 12.74

62.31

19.93

 

15399

 3.63

18.92

5.34

 

21105

 6.69

18.45

8.43

 

49944

 5.70

18.86

7.04

 

79979

 3.35

8.58

4.02

 

127588

Kaynak : Halit Suiçmez ve Şevket Yıldırım., Dünya’da ve Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, Ankara: MPM Yayını, 1993.