REKABET POLİTİKASI SANAYİ POLİTİKALARI İLE ÇELİŞİR Mİ?

coşkun c. aktan & istiklal y. vural

Korumacı nitelikteki sanayi politikası uygulamaları, Japonya’da uygulanan “devlet modeli” sonrası revaç bulmuş ve Doğu Asya ülkeleri (asya kaplanları) tarafından yaygın bir şekilde uygulanmıştır. M. E. Porter’a göre Japon devlet modelinin temel nitelikleri şunlardır: İstikrarlı bir bürokrasi ve aktif bir merkezi hükümet; bebek endüstrilerle birlikte yüksek dışsal fayda yayan endüstrileri korumak amacıyla dolaysız yabancı yatırımların kısıtlanması; aşırı rekabet ve kapasiteyi asgariye indirmek için gevşek anti-tröst uygulamaları; ulusal düzeyde şampiyon firmaların tesisi; devlet öncülüğünde sanayinin yeniden yapılandırılması; kartellerin resmi olarak cezalandırılmasının endüstrileri canlı tutma amacıyla sınırlı kalması; zor duruma düşen firmaların kurtarılması, iktisadi büyümeyi teşvik için öncelikli (stratejik) endüstrilerin hedeflenmesi; ihracatın saldırgan biçimde teşviki; yoğun rehberlik, onay zorunluluğu ve lisans uygulaması; seçilen endüstrilerde yurtiçi firmaların yabancı rakiplerini yakalayabilmeleri için yurtiçi piyasanın yoğun bir şekilde korunması ve sağlam makro-ekonomik politikalar (Kim ve Philips, 2003:11). Bu türden sanayileşme politikalarının bünyesinde barındırdığı gevşek anti-tröst uygulamalar, resmi veya devlet destekli karteller, yurtiçi piyasanın yoğun bir şekilde korunması ve rekabet politikasının temel ilkelerine uymayan seçici politikalar rekabet politikası ile çatışabilir. Ancak, makro-ekonomik istikrarın sağlanması, yoğun beşeri sermaye yatırımını amaçlayan uygulamalar ve rekabeti teşvik eden yapısal politikalar rekabet politikası ile çatışmaz.

Porter, Takeuchi ve Skakibara (2000) tarafından yapılan ve 1953-94 arasındaki dönemi kapsayan ve Japonya’da yasal kartellerin rekabet gücü üzerindeki etkilerini değerlendiren çalışmaya göre Japon  tarzı devlet modeli sanılanın aksine olumsuz sonuçlara da yol açabilmektedir. Bu çalışmaya göre gevşek anti-tröst uygulamaları ve rekabeti tesis etmeye yönelik diğer düzenleyici araçların yetersiz bir şekilde uygulanması sonucunda yasal kartellerin Japon sanayisinin rekabet gücüne katkısı olumsuz yöndedir. Devlet modelinin etkin olabildiği sektörler rekabetçi olmayan sektörlerdir. Bu sektörler, devletin yoğun müdahalede bulunmasına, kartelleşmeye göz yummasına ve firmalar arasında yoğun bir işbirliğine izin vermesine rağmen rekabetçi bir yapıya kavuşamamışlar ve halihazırda rekabetçi olan sektörlerde ise bu model etkin olamamıştır.

Daha fazla bilgi için bkz:

Kaynak: C.Can Aktan ve İstiklal Y. Vural, "Rekabetin Korunması ve Desteklenmesi: Rekabet Politikası", Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, 2004.