OYLAMA MALİYETİ VE OPTİMUM OYLAMA

Coşkun Can Aktan & Dilek Dileyici

 

A. Oylama Maliyeti ve Optimum Oylama Oranı

Kamusal karar alma sürecinde alınan kararların, bu sürece katılan bireylere bir maliyeti söz konusudur. Bu maliyetler karar alma yöntemlerine göre farklılıklar göstermektedir.

Genel olarak oylamanın iki tür maliyeti vardır. Birincisi dışsal maliyetlerdir; yani oylama sonucunda kararı beğenmeyenlerin katlandıkları maliyetlerdir. İkincisi ise karar alma maliyetidir; yani oylamaya katılan bireyler için yapılan zaman ve diğer masraflardır.

Bir toplumda oylamaya katılacak birey sayısının fazla olması halinde karar alma maliyeti de artar. Buna karşın dışsal maliyetler azalır. Dışsal maliyetlerin azalmasının nedeni oylamada oybirliği ilkesine doğru yaklaşılmasıdır.

Oybirliği halinde dışsal maliyetler sıfır olur. Bu durumu bir şekil yardımıyla açıklamaya çalışalım (Bakınız Şekil-3)[1].

Şekilde 0D eğrisi karar alma maliyeti eğrisini, CN ise dışsal maliyetler eğrisini göstermektedir. C + D ise toplam oylama maliyetini ifade etmektedir. Şekilde görüldüğü gibi, oylamaya katılan birey sayısı arttıkça 0D eğrisi yükselmektedir. Bunun anlamı, karar alma maliyetinin artmasıdır. Oylamaya katılan birey sayısı arttıkça CN eğrisi de azalmaktadır. Yani dışsal maliyetler azalmaktadır. N noktasında oybirliği ilkesi geçerli olduğundan dışsal maliyetler sıfırdır. Bu iki eğrinin dikey olarak toplanmasıyla C + D toplam maliyet eğrisi bulunmuştur. Bu eğrinin minimum olduğu nokta, siyasal süreçte optimum oylama oranını göstermektedir. Çünkü bu noktada karar alma maliyeti minimuma indirilmektedir.

Eğer alınan kamusal kararın, oylamaya katılan bireyin aleyhine olması ihtimali varsa, bireyin dışsal maliyeti, yani oylama sonucunda kararı beğenmemesinden dolayı katlandığı maliyet, artmaya devam edecektir. Bu durumda birey, maliyetini minimize edecek olan oylama kuralını tercih edecektir. Bu da mümkün olduğunca oybirliğine yakın bir kural olacaktır. Fakat bireyin oylaması olmadan herhangi bir kararın alınması mümkün değilse, birey oylamanın dışsal maliyetini göz ardı edebilir. Kamusal karar alma sürecine katılan bireyin yüklendiği dışsal maliyet, piyasadaki karar alma maliyetinden daha büyüktür.


 

[1]        Bu şekil ilk olarak James M. Buchanan ve Gordon Tullock tarafından geliştirilmiştir. Bkz: J. M. Buchanan and G. Tullock, The Calculus of Consent, Ann Arbor: The University of Michigan, 1962.


 

 

 

   
 

Kaynak: C.Can Aktan ve Dilek Dileyici , "Kamu Ekonomisinde Karar Alma ve Oylama Yöntemleri" Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat dergisinde yayınlanmıştır. ( Yıl 1, Sayı 1, Ocak-Şubat-Mart-2001.)