WILLIAM OUCHI ve Z TEORİSİ
Japon asıllı Amerikalı yönetim düşünürü William Ouchi, Z Teorisi başlığını taşıyan kitabı ile yeni yönetim felsefesine farklı bir boyut kazandırmıştır.
William Ouchi, organizasyon kültürü üzerinde çalışmalar yapmış ve Amerikan tipi yönetim modeli (A Modeli) ile Japon tipi yönetim modeli (J Modeli) dışında farklı bir yönetim modeli oluşturmuş ve bunu “Z Teorisi” olarak adlandırmıştır.
Ouchi’ye göre Z tipi organizasyon modelinin başlıca özellikleri şunlardır:
· Z tipi organizasyonda uzun süreli istihdam sözkonusudur. Oysa A modelinde kısa süreli istihdam; J modelinde ise yaşam boyu istihdam sözkonusudur.
· Z tipi organizasyonda kollektif karar alma sözkonusudur. A tipi organizasyonda bireycilik daha hakimdir ve “bireysel karar alma” geçerlidir. Bu açıdan Z tipi organizasyon modeli J tipi organizasyon modeli ile benzerlik göstermektedir.
· Z tipi organizasyonda bireysel sorumluluk sözkonusudur. Bu açıdan Z tipi organizasyon modeli A modeli ile benzer; J modeli ile farklılık göstermektedir.
· Z tipi organizasyonda İşte yükselme hızlı değildir. Bu bakımdan Z modeli ile J modeli benzerdir. A tipi organizasyonlarda ise işte yükselme nispeten hızlıdır.
· Z tipi organizasyonlarda çalışanlarla bir ailenin fertleri gibi ilgilenilir. A tipi organizasyonlarda ise çalışanların sadece iş yaşamlarıyla ilgilenilmesi sözkonusudur. Bu bakımdan Z modeli ile J modeli benzerdir.
Z TİPİ ORGANİZASYON YAPISI...
Ouchi, organizasyonların başarıya ulaşabilmesinde onüç adımın izlenmesi gerektiğini belirtmektedir:
Adım 1: Z organizasyonunun yapısını ve rolünü kavra. Z organizasyonunda temel yapı çalışanların ön plana alınması ve dürüstlüktür. Z organizasyonunda insan değerlidir.
Adım 2: Organizasyonun felsefesini belirle ve gözden geçir.
Adım 3: Benimsenen ve ulaşılması istenen yönetim felsefesini belirle ve organizasyon liderinin bu felsefeyi gerçekleştirmesini sağla.
Adım 4: Yeni yönetim felsefesini kurumsallaştırmak için organizasyonu gerçekleştir.
Adım 5: Çalışanların beceri ve yeteneklerini geliştir.
Adım 6: Uygulanan yönetim felsefesini ve bu felsefeyi uygulayan yönetimi kontrol et.
Adım 7: Sendikalarla işbirliğini geliştir.
Adım 8: İstihdam konusunda istikrarlı kararlar al ve uygula.
Adım 9: Organizasyonda uzun dönemi esas al ve tedrici bir şekilde organizasyonun gelişimini ve ilerlemesini sağla.
Adım 10: Organizasyonda çalışanların daha verimli olmaları ve çalışma heyecanlarını muhafaza edebilmeleri için mesleki kariyerlerindeki gelişimi sağla ve genişlet.
Adım 11: Organizasyonda değişimi üst yönetimden başlat. Teori Z, geleneksel yaklaşımın aksine organizasyonda yeniden yapılanmanın üst yönetimden başlanarak gerçekleştirilmesini savunur.
Adım 12: Organizasyonda çeşitli departmanlarda çalışanların görüş ve önerilerinden istifade et ve onların yönetimde karar alma sürecine katılmalarını sağla.
Adım 13: Organizasyonda tüm seviyede çalışanların bütünleşmelerini sağla.
Kaynak: Coşkun Can Aktan, Yönetimde Rönesans ve Kalite Devrimi, Ankara: TOSYÖV Yayınları, 2000.