|
Tablo- 1:
Whistleblowing: 5 N , 1 K Analizi
NE?
Whistleblowing NEdir?
|
Whistleblowing, bir organizasyon içerisinde yasa-dışı
ve etik değerlere uygun olmayan davranış ve eylemlerin organizasyon
içi ve/veya organizasyon dışı başka kişilere veya kurumlara zarar
vermemesi için enformasyon sahibi kişiler (çalışanlar veya
paydaşlar) tarafından sorunları çözme güç ve yetkisine sahip iç ve
dış otoritelere bildirilmesidir. |
NİÇİN? NEDEN?
Whistleblowing NİÇİN yapılır? |
Kişisel nedenler: (Kişinin etik ve erdeme yüksek
bağlılığı, ödüllendirme beklentisi ve saire.) ; erdem ahlakı (virtue
ethics)
Organizasyonel nedenler: (güçlü kurum kültürü,
yüksek derecede kuruma bağlılık, kurumsal vatandaşlık davranışının
gelişmiş olması ve saire.)
Durumsal nedenler: (Sadece belirli durumlarda
ortaya çıkarılan yanlış davranış ve eylemler bu gruba dahil
edilebilir. Bunların bir kısmı kişisel nedenlerden kaynaklanır.
Örneğin, kişilerarası çatışmalar, kıskançlık, çekememezlik ve
saire.) |
NASIL?
Whistleblowing NASIL ve hangi yöntemlerle yapılır? |
Aleni whistleblowing: (yasa-dışı ve/veya
etik-dışı davranış ve eylemlerin yazılı veya sözlü iletimi.)
Zımni whistleblowing: (Kimliği gizleyerek
yasa-dışı ve/veya etik-dışı davranış ve eylemlerin bildirilmesi.)
-Whistleblower, ismini saklayarak olayı açığa
çıkarabilir (anonymity)
-Whistleblower, organizasyon üst yönetimine ismini
bildirmekten çekinmez, fakat organizasyon üst yönetimi ve/veya
ilgili dış organizasyonlar whistleblowerın ismini gizli tutar.
(confidentiality)
Araçlar: Mektup, telefon, faks, e-mail vs. |
NEREYE?
Whistleblower, yasa-dışı ve/veya etik-dışı davranış ve
eylemleri NEREYE / KİME bildirir? |
İçsel whistleblowing: Yasa-dışı ve etik
değerlere uygun olmayan davranış ve eylemler organizasyon üst
yönetimine sözlü ve /veya yazılı rapor edilebilir.
Dışsal whistleblowing: Yasa-dışı ve etik
değerlere uygun olmayan davranış ve eylemler organizasyon dışında
sorunu ortaya çıkaracak ve/veya çözecek kişi ve kuruluşlara (polis,
yargı makamları, medya ve saire.) ifşa edilebilir. |
NE ZAMAN?
Whistleblower, yasa-dışı ve/veya etik-dışı davranış ve
eylemleri NE ZAMAN bildirir? |
- Güçlü kurum kültürünün ve kurumsal vatandaşlık
bilincinin yerleşmiş olduğu organizasyonlarda açığa çıkarma ve ifşa
için bir zaman sözkonusu değildir; olay ortaya çıktığında
wistleblowerlar harekete geçer.
- Güçlü kurum kültürünün ve kurumsal vatandaşlık
bilincinin mevcut olmadığı organizasyonlarda durumsal nedenlerin
varlığına bağlı olarak açığa çıkarma ve ifşa eylemi gerçekleşir. |
KİM?
Organizasyonda yasa-dışı ve/veya etik-dışı davranış ve
eylemleri açığa çıkaran kişiler (whistleblower) KİM lerdir? |
Organizasyonlarda yasa-dışı ve/veya etik-dışı davranış
ve eylemleri açığa çıkaran kişilere whistleblower adı
verilir. Bu kişiler doğrudan denetim ve kontrol yetkisine sahip
olamayan gönüllü denetçiler (unauthorized voluntary
auditors) olarak adlandırılabilir. Whistleblowerlar üç gruba
ayrılır:
-Enformasyon sahibi organizasyon eski çalışanları,
-Enformasyon sahibi istihdam edilen çalışanlar,
-Organizasyon dışında olamkla beraber organizasyon içi
enformasyona sahip olan paydaşlar |
Orijinal tam metin kaynak için tıklayınız:
Coşkun Can Aktan,
Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki
Tepki ve Vijdani Red Davranışı : WHISTLEBLOWING |